Ma’ruza № Alkenlar. Izomerlanishi, nomlanishi, olish usullari

Olish usullari. 1.To‘yingan uglevodorodlardan degidrogenlash orqali olish:

2.Spirtlarni degidratlash usuli bilan olish:

Katalizator sifatida N₂SO₄, H₃PO₄ va Al₂O₃ ishlatish mumkin. Ikkilamchi butil spirtidan Al₂O₃ yordamida buten-2 olinadi:

Reaksiya Zaytsev A.M. qoidasi bo‘yicha ketib, vodorod vodorodi kam uglerod atomidan ketadi.

3.Molekulasida bitta uglerod atomi tutgan birikmalardan alkanlar, alkenlar va aromatik birikmalarni olish mumkin. Buning uchun seolit katalizatoridan foydalaniladi:

Uglerod(II)- oksidini temir, kobalt, nikel katalizatorlari ishtirokida qaytarilsa alkanlar va alkenlarning aralashmasi hosil bo‘ladi:

Agar katalizator sifatida kobalt oliHCa alkenning unumi 80 % ga yetadi.

4.Alkenlarni mono- yoki digalogenli birikmalardan ishqorning kONCentrlangan yoki spirtdagi eritmasi ta’sirida olish mumkin:

CH₃CH2CH2CH2Br Q NaON CH3CH2CHqCH2 Q NaBr QH₂O

Digalogenli birikmalardan rux metali yordamida qizdirish orqali alken olinadi: R-CHX-CHX-R Q Zn  R-ChqCH-R Q ZnX₂

5.To‘rtlamchi ammoniy asoslaridan qizdirib alken olinadi:

[(CH₃CH₂CH₂)₃N^Q-CH₃]ON^-CH₃ChqCH₂QH₂OQCH₃CH₂CH₂)₂N-CH₃

6.Diyen va alkinlarni selektiv katalizatorlar ishtirokida vodorod bilan qaytarib alken olinadi:

7.Neftni kreking qilishda hosil bo‘ladigan mahsulotlarni bosim ostida haydab alkenlar olinadi.

8.Ko‘mirni kokslash jarayonida hosil bo‘ladigan gazlardan haydab alkenlar olinadi.