Ma`ruza – 7 Mavzu: Tabiatshunoslikni o`qitishning amaliy metodi

---

 
Ma`ruza – 7 
Mavzu: Tabiatshunoslikni o`qitishning amaliy metodi 
Reja: 
1. Amaliy uslublar, ularning turlari 
2. Tajriba — tabiatshunoslikni o'qitishning yetakchi uslubi
3. Amaliy ishlarga tayyorlanish bosqichlari va olib borish tartibi 
4. Eksperimentlar 
Tayanch so`zlar: amaliy ishlar, tajriba, eksperement, ekskursiya, tajriba 
 
Tajribalar atrof tabiatni bilishning samarali metodi hisoblanadi, chunki 
ularda bolalarni qiziqtiradigan elementlar mavjud. Bolalarda ilmiy dunyoqarashni 
shakllantirish, kuzatuvchanlik, mantiqiy fikr yuritish va nutqni tarbiyalashda 
tajribalar katta ahamiyatga ega. Bolalar kishilarning tabiatni o'zgartirishlarida 
tajribalar chinakam vosita bo'lishini ko'rishlari kerak. Tajribalarni o'quvchilar asosan 
mustaqil holda o'tkazadilar. Asboblar va moddalar bilan juda ehtiyot bo'lib ishlash 
talab etiladigan tajri-balarni o'qituvchining o'zi o'tkazadi. 
Tajriba o'tkazishdan oldin o'quvchilar undan ko'zlangan maqsadni yaxshi 
tushunib olishlari, tegishli anjomlar (moddalar, asboblar va boshqalar) bilan tanishib 
chiqishlari kerak. Tajribani o'tkazish, uning borishi va natijalarini «KundaIik 
kuzatish daftari»ga yoki tutilgan daftarlarga yozib borish uchun bolalar bilan 
birgalikda batafsil ishlab chiqilgan reja bo'lishi zarur. Tajribalar natijalari ham 
daftarlarda yoritiladi va xulosalar chiqariladi. 
Sinfda, maktab o'quv-tajriba maydonchasida va joylarda olib boriladigan 
amaliy ishlardan maqsad bilimlami o'zlashtirib olishdangina emas, balki ma'lum 
malaka va ko'nikmalarni egallab olishda ham o'quvchilarga yordam berishdan 
iborat. Bunday ishlar sirasiga, masaian, tabiat ustidan kuzatuv olib borish; kuzatuv 
natijalarini yozib borish va ishlab chiqish malakasini egallashga, gerbariy, 
kolleksiyalar, ko'rgazmali qo'llanmalar tayyorlashga, o'lchov ishlarini bajarishga 
(havoning harorati, gnomon soyasining uzunligi va boshqalarni o'lchashga) qara-
tilgan ishlar; tuproqning xossalarini, foydali qazilmalarni, odamning tanasi, shaxsiy 
hamda jamoat gigiyenasi qoidalarini o'rganishga bog'liq bo'lgan amaliy ishlar kiradi. 
O'quvchilarning bar bir amaliy ishi oldindan yaxshilab tayyor-langan, to'g'ri 
tashkil etilgan, aniq rejalashtirilgan, topshiriqlar mazmuni puxta tuzilgan bo'lsagina 
ular samarali natija berishi mumkin. 
Tajriba tabiatshunoslikni o'qitishning yetakchi uslubi ekanligi bois hamda 
ba'zi turdagi amaliy ishlarni tayyorlash, tashkil etish, ularning o'zlariga xos 
xususiyatlari va ahamiyati bilan tanishamiz.