Markeyting asoslari Savollar va javoblar Marketing tushunchasining mohiyati-Маркетинг

Маркетинг объектларига моддий товар, хизматлар,
ғоялар, ташкилотлар, ҳудудлар ва шахслар киради.
Маркетинг объектларини, одатда, «товарлар» тушунчасига
бирлаштирадилар.
6. Marketing tadqiqoti bosqichlari
Маркетинг тадқиқоти 6 та босқичдан иборат:
1. Корхона олдидаги мақсадларни белгилаб олиш ва муаммони аниқлаш.
2. Маркетинг тадқиқоти режаси.
3. Маълумотларни йиғиш.
4. Маълумотларни таҳлил қилиш.
5. Хулоса ва ҳисоботларни таёрлаш
6. Қарор қабул қилиш
7. Marketing tadqiqot rejasini tavsiflang
2. Маркетинг тадқиқоти режаси қуйидаги қисмлардан иборат:
● Маълумотларни олиш манбалари
● Тадқиқот усуллари
● Тадқиқот воситалари
● Танланма
● Респондентлар билан боғланиш воситалари
● Бюджет ҳажми ва муддати
8. Marketing nazariyasi va uning evolyutsiyasi
Маркетинг XIX асрнинг охири ва ХХ аср бошларида харидор талабини
қондиришга мўлжалланган, корхоналарнинг ишлаб чиқариш-сотиш, савдо
фаолиятларини ташкил қилиш ва бошқариш тизими сифатида пайдо бўлган.
Ф.Котлер маркетинг назарияси ривожланишининг 5 та босқичини ажратади:
1. Ишлаб чиқаришни такомиллаштириш
2. Товарни такомиллаштириш
3. Маҳлусот сотувини такомиллаштириш
4. Истеъмол концепцияси
5. Ижтимоий этик маркетинг
9. Ishlab chiqarishni takomillashtirish konsepsiyasi mohiyati-Ишлаб чиқаришни такомиллаштириш концепциясига
кўра истеъмолчилар бозорда энг кенг тарқалган ҳамда энг
жозибали чакана нархга эга бўлган товарни танлайди. Шу
боис, бу концепцияга кўра бозорда маҳсулотини энг кўп
тарқатган ва жозибали нарх қўйган шу билан бирга фойда
билан чиққан ишлаб чиқарувчи етакчилик қилади.
10. Iste’mol konsepsiyasi mohiyati-Истеъмол концепцияси 1950 йилларда пайдо
бўлиб, унга кўра истеъмолчи унинг
эҳтиёжларини максимал қондирувчи товарларни
танлайди деб ҳисобланади. Яъни бунда
корхоналар мижозларнинг эҳтиёжларини
ўрганиши долзарб ҳисобланади.
11. Tovarni takomillashtirish konsepsiyasi-Товарни такомиллаштириш концепциясига кўра
истеъмолчилар бозорда энг сифатли товарни
танлайди. Ушбу концепция ишлаб чиқаришга
инновацияларни жорий этишни талаб қилади.
12. Ijtimoiy etik marketing konsepsiyasi-Ижтимоий этик маркетинг концепцияси 21
асрнинг бошида вужудга келди. Унга кўра
истеъмолчи ўзининг эҳтиёжлари ва жамият
эҳтиёжларини максимал қондирувчи товарларни
танлайди деб ҳисобланади. Бозорда барча
воситачилар билан кучли алоқага эга корхона
муваффақиятга эришади.
13. Marketing muhiti komponentlari-Маркетинг муҳити деганда, фирма (корхона) ёки унинг юҳори
ташкилотлари фаолиятига таъсир кўрсатувчи ижтимоий, иқтисодий,
сиёсий ва ҳуқуқий омиллар мажмуи тушунилади.
Маркетингда ички ва ташқи муҳитлар фарқланади.
Ички муҳитни шакллантирувчи омиллар, фирма раҳбарияти томонидан
назорат қилинадиган — технологик жараён, молия аҳволи, ташкилий
тузилиши, бозорни танлаш ва бошқалар билан боғлиқдир.
Ташқи муҳитни шакллантирувчи омиллар бозор конюктурасининг
ўзгаришини келтириб чиқаридаган омиллар дейиш мумкин
● Маркетинг фаолиятига таъсири бўйича
маркетинг муҳитини шакллантирувчи омиллар
ижобий ва салбий бўлиши мумкин.
● Маркетинг муҳитини шакллантирувчи омиллар
таъсир хусусиятига кўра тўғридан тўғри ва
билвосита таъсир қилувчи омилларга бўлинади.
Маркетинг муҳити компоненталарига қуйидагилар киради:
● Истеъмолчилар
● Рақобатчилар
● Таъминотчилар
● Воситачилар
● Таниш аудитория
14. Marketingda siyosiy va madaniy muhit-Мамлакатдаги сиёсий муҳит асосан давлатнинг мустақиллиги ва
бевосита сиёсий ёндашувлар ва йўналишларни мустаҳкамлаш
билан боғлиқ тенденциялар, бошқа томондан эса бозор
муносабатларига ўтиш ва ўзаро манфаатли алоқаларни ўрнатиш
билан тавсифланади. Сиёсий муҳитга ижро этувчи давлат
ҳокимиятининг омиллари билан бир қатор муҳим омиллар ҳам
киради.
Ўзбекистондаги
маданий ривожланишнинг устувор йўналишлари фуқаролар,
ҳокимият тузилмаларининг умуминсоний қадриятлар, инсон
ҳуқуқлари ва демократияни ўзлаштиришлари билан белгиланади. Бу
йўналишлар охирги йилларда жадал равишда Шарқ ва ислом
фалсафаси ва маданияти, аҳолининг яшаш тарзи ва менталитетининг
анъанавий қадриятлари билан ўзаро алоқада бўлмоқда.
15. Iste’mol bozorlari va xaridor xulq atvorini o’rganish-Истеъмол бозори- бу товар ва хизматларни
ўзларининг шахсий эҳтиёжларини қондириш
учун сотиб олувчи шахслар ва уй хўжаликлари
ҳисобланади. Ушбу бозор кўплаб кичик
бозорларга масалан, эркаклар ва аёллар, ёшлар ва
ёши катталар ва ҳоказоларга бўлиниши мумкин. Зигмунд Фрейднинг фикрича, инсонларнинг
ўзлари уларга қандай психологик кучлар таъсир
қилаётганлигини англаб етолмайди. Инсон
улғайиши билан унда баъзи инстиктив истаклар
сўниб боради, лекин йўқолиб кетмайди. Шу
боис, инсонда бирор мотивация шаклланишини
оддий усул билан тушунтириб бўлмайди.
16. A.Maslouning ehtiyojlar piramidasi-Авраам Маслоунинг фикрича инсонларнинг эҳтиёжлари иерархик хусусиятга эга ва бир
бирининг «усти»да қурилади. Бу эҳтиёжлар қуйидагилар:
● Физиологик эҳтиёжлар
● Хавфсизлигини таъминлаш эҳтиёжи
● Ижтимоий эҳтиёжлар( дўст орттириш, оила қуриш эҳтиёжи)
● Ҳурмат қилинишга бўлган эҳтиёж( жамиятда ўз ўрнини топиш)
● Ижодкорлик ва тан олиниш( янги билимларни эгаллаш)
● Эстетика(санъат ва гўзаллик орқали хотиржамликка эришиш)
● Яшаш моҳиятини ўрганиш( диний, ва инсоннинг ички кучларини тадқиқ қилиш)
17. Iste’molchi xulq atvori modeli-Истеъмолчи хулқ атвори модели деганда
корхонанинг истеъмолчи хулқ атворини товар
нархлари, реклама аргументлари, тарқатиш
каналлари ва бошқа триггерларга реакцияси
таъсирида қарор қабул қилишини прогноз
қилувчи модел тушунилади.
18. Iste’molchi xulq atvoriga ta’sir etuvchi omillar- Истеъмолчи хулқ атворига қуйидаги омиллар
таъсир қилади:
-Маданий омиллар
-Ижтимоий омиллар
-Шахсий омиллар
-Психологик омиллар
19. Iste’molchini tadqiq etish bosqichlari
Эҳтиёжларнинг қондирилаётганлигини текшириш
● Истеъмолчилар нимани кутаётганлигини аниқлаш
● Истеъмолчининг тааъсуротини тадқиқ қилиш
● Товар ёки хизмат сифатини назорат қилиш
● Истеъмолчиларни гуруҳларга ажратиш
● Асосий харидорлар билан доимий алоқани ўрнатиш
● Камчиликлар устида ишлаш, арзларни кўриб чиқиш
● Талабни прогнозлаш
● Товар ва хизматларни харидорлар талабига мослаштириш
20. Iste’molchini o’rganishning RFM tahlilining mohiyati-Клиентнинг охирги марта товарни сотиб олган
вақтининг ҳозирги вақт билан фарқи(Recency)
сотиб олиш частотаси(мижоз қанча кўп сотиб
олса, қайта сотиб олиш эҳтимоли шунча катта
бўлади frequency)
мижоз сарфлаган пул(monetary)
21. Iste’molchini o’rganishning ABC usuli
● A- энг муҳим ( харидорлар томонидан юқори талабга
эга товарлар) Парето қоидасига кўра 80% фойда айна
A товарларга тўғри келади.
● B- ўртача муҳимликдаги товарлар( харидорлар
томонидан ўртача талабгир товарлар)
● C- энг паст муҳимликдаги(харидорлар томонидан
талаб кам бўлган товарлар)
22. Iste’molchini o’rganishning XYZ usulining mohiyati-Бу усул орқали истеъмолчи талабининг вариацияси ўлчанади
X- 0-10% вариация товарга талаб стабил ўзгаради. Аниқ
прогноз ишлаб чиқиш мумкин
Y- 10-25% товарга талаб мавсумий бўлиши мумкин.
Прогнозни ўртача аниқликда ҳисоблаш мумкин.
Z-25 % дан кўп бўлса, товар доимий харид қилинмайди ва
Прогнозни аниқлиги паст бўлади.
23. Marketingda axborot tizimi elementlari-Маркетинг ахборот тизими (МАТ) корхонанинг маркетинг фаолиятини
амалга ошириш учун зарур бўлган маълумотларни тўплаш, жамлаш ва
ишлов беришнинг усуллари, услублари, ташкилий тадбирлари ва техник
воситаларининг йиғиндиси, деб таърифланади.
24.Hosil bo’lish bosqichlariga ko’ra marketing axboroti turlari
Ҳосил бўлиш босқичларига қараб маркетинг ахборотини қуйидаги икки
турга бўладилар:
1. Бирламчи ахборот - аниқ маркетинг муаммосини ечиш учун махсус
дала (бозор) тадқиқотлари ва моделлаш асосида ҳозиргина олинган
маълумотлар массиви;
2. Иккиламчи ахборот - қачонлардир корхонада тадқиқ қилинаётган
аниқ муаммо ечими билан боғлиқ бўлмаган маълум мақсадлар учун маълум
шахс томонидан тўпланган маълумотлар тўплами.
25. Tovarlarning iste’mol qiymatiga ko’ra turlari-● Товарлар истеъмол қийматига қараб қуйидаги турларга бўлинади:
● Асосий товар-истеъмолчи учун муҳим қийматга эга товарлар
● Қўшимча товар- асосий товарнинг имкониятларини кенгайтирувчи товарлар
● Аксессуар- унчалик зарур бўлмаган аммо асосий товар билан келувчи
товарлар
● Хом ашё материали- асосий товарни ишлаб чиқаришга кетадиган товарлар
● Запчаст товарлар- асосий товарни узоқ вақт хизмат қилишини таъминловчи
Товарлар
26. Tovarlarning o’zaro bog’langanligiga ko’ra turlari
Товарларнинг ўзаро боғланганлиги бўйича тавсифи:
-бир бирига ўрин босар товарлар(субститутлар). Масалан, товуқ
ва мол гўшти
-бир бирини тўлдирувчи товарлар (комплементар). Масалан,
автомобил ва бензин.
27. Subsitut tovarlarga misol keltiring- bir birini o’rnini bosar tovarlar,paltova kurtka,tovuq va mol go’shtlari,pepsi va kola, choy va kofe,metro va avtobu
28. Komplementar tovarlarga misol keltiring-Komplementar tovarlar bir birini to’ldiruvchi tovarla xisoblanadi. Masalan mashina va benzin,koynak va piyola,telefon va zaryadnik
29. Tovarlarning savdo sotiq ritmiga ko’ra turlari
Товарларнинг савдо сотиқ ритмига кўра турлари қуйидагилар:
● Ҳар кунлик талабгир товарлар( озиқ овқат, хўжалик буюмлари)
● Узоқ муддат айланувчи товарлар(холодильник, станок, кийимлар)
● Олдиндан танланган товарлар(мебель, электр товарлар ва олдин
фойдаланилган товарлар)
● Импульсли сотув товарлар(матбуотларда, киоскларда сотиладиган
товарлар)
● Фавқулодда ҳолатлар учун товарлар( соябон, этик, қурилиш
инструментлари ва ҳоказо)
30. Uzoq muddat aylanuvchi tovarlarga misol keltiring
Узоқ муддат айланувчи товарлар(холодильник, станок, кийимлар)
31. Oldindan tanlangan tovarlarga misol keltiring.
Олдиндан танланган товарлар(мебель, электр товарлар ва олдин
фойдаланилган товарлар)
32. Impulsli sotuv tovarlariga misol keltiring
Импульсли сотув товарлар(матбуотларда, киоскларда сотиладиган
товарлар)
33. Xizmatlarning tovarlardan farqini asoslang.
Хизматлар товарлардан қуйидагилар билан фарқ қилади:
● Сақлашнинг имконсизлиги
● Номоддийлик
● Ўзгарувчанлик
● Бўлинмаслик(истеъмол ва ишлаб чиқаришнинг бир вақтда юз
бериши)
34. Standardlashtirish darajasiga ko’ra xizmatlar turlari.
Стандартлаштириш даражасига кўра хизматларни қуйидаги
турларга бўлинади:
● Қатъий стандартлаштирилган хизматлар
● Стандартлаштирилган хизматлар
● Қисман стандартлаштирилган хизматлар
● Стандартлаштирилмайдиган хизматлар
● Алоҳида хизматлар
35. Marketing tadqiqotlarini olib borishning asosiy usullari
Маркетинг тадқиқотларининг мақсади ва мазмуни доимо ва
системали равишда ахборотлар тўплаш, уларни таҳлил қилиш ва
натижаларидан корхонани бошқариш жараёнида фойдаланиш
ташкил этилади.
Маркетинг тадқиқотларини олиб боришнинг 5 та асосий усуллари
бор:
● Кузатув
● Фокус гуруҳлар
● Сўровномалар
● Истеъмолчи хулқ атвори ҳақида маълумот
● Тажрибалар
36. Marketingda focus guruhlar tadqiqot usulini tavsiflang
● Фокус гуруҳлар усулида 10 тагача бўлган харидорлар билан
суҳбат олиб борилади. Бунда суҳбат маълум бир товар билан
алоқадор мавзуларда кечади. Фокус гуруҳда модератор,
респондентлар ва кузатувчилар бўлади. Бунда кузатувчилар асосан
респондентларнинг у ёки бу саволга реакциясини кузатади.