Маркетингнинг моҳияти, асосий вазифалари ва тамойиллари

Маркетингнинг моҳияти, асосий вазифалари ва тамойиллари
Режа:

1. 
   Маркетингнинг классик ва замонавий тушунчаси.
   
2. 
   Маркетингнинг мақсади ва концепцияси (тамойили)
   
3. 
   Маркетинг мақсадининг спортда ва дам олишда, фойда олишни таъминлашда шакланиш жараёни
   
4. 
   Маркетингнинг асосий принциплари ва вазифалари
   

Таянч иборалар: глобаллаштириш, маркетинг, микромаркетинг, макромаркетинг, маркетинг-микс.


1.Маркетингнинг классик ва замонавий тушунчаси.

XX аср охири XXI аср боши инсоният тарихига инсоннинг ҳаёт фаолиятиннинг глобаллашув даври бўлиб кирди. Сиёсатда бўлганидек, иқтисодда ҳам айнан ўхшаш стандарт ва аҳлоқ нормалари устун бўлди. Ижтимоий-маданий ҳаётда инсонлар умумқабул қилинган қадрият ва принципларни соддалаштирдилар. Дунё бизнинг атрофимизда доим ўзгариб бораяпти, муҳит ҳам ўзгармоқда, янгиланмокда, ҳаёт ҳам глобаль миқёсида ўзгараяпти.

Ўзбекистон Республикаси Президенти таъкидлаганидек, «.... -бу аср ҳаракатлар тезлиги, ахборотлар, ва ахборот технологиялари асри» буларнинг асосий фактори интеллектуал ресурслар, юқори технологиялар ва замонавий бўлимлар бўлади. Жамиятни демократициялаш ва бозор муносабатларига ўтиши иқтисодда халқ фаравонлигига эришиш йўли глобал жараён, ҳаракат кучи ва ҳалқаро интеграция бўлади. Интеграционаллаш жараёни баъзи мамлакталар иқтисодида доимий ўсиб, глобал жаҳон хўжалик алоқалари жараёнига айланди.
Глобаллаштириш- бу жаҳон иқтисодиёти ривожланиши ва
жаҳон хўжалик алоқалари натижаси, янги бозорни ривожлатириш
ва яратиш миллий транс корпорациясига турки бўлди, унинг
изидан бутун давлалар ягона бир-бирига боғланган жаҳон
иқтисоди маконини ташкил қилдилар. Бугун жашон иқитсодий
тартибларига, цивилизация нормаларига бўйсунмасдан ўз
функцияларини бажараётган у ёки бу давлатни тасавур қилиш мумикн. Бу ҳаммаси мамлакатнинг узлуксиз иқтисодий билимга глобаллашув жараёнида аниқ, шартли талабларни қўяди. Бу талабалар ҳар бир жамият аъзосида асосан мутахассисларда ва илмий-педагогик кадрларда иқтисод, иқитсодий фан ва амалиёт билан боғлиқ бўлганда билим ва малакани шакллантиради ва қўллаб-қувватлайди. Замонавий фанда спорт маркетинги билими системаси пайдо бўлди. (Малин Б, Харди С, Саттон У. 1993;
Клисиньски Я, 1994; Гуськов С, 1995; Скуллин Д., Кутепов М ва бошқалар). Бизнинг республикамизда бу билмлардан фойдаланиш жуда қийин, чунки улар маркетингни мустаҳкам бозор шароитида амалга ошириш қонуниятида тузилган ва жамиятнинг ўтиш даврини ҳисобга олмаган. Шу билан бирга жамиятнинг ўтиш даврида жисмоний тарбия- спорт ташкилотлари маркетинг фаолиятининг хусусиятларини ҳисобга олишлари зарур.
Маркетинг- бу Ғарбдан келган термин, фанда ва кундалик ҳаётда ишлатилади. Европа маркетинг академияси ижроия комитети аъзоси профессор А.Горячев: маркетингни фойда воситаси раҳбарларнинг бошқарувга ўтиш йўли, истеъмолчиларнинг эҳтиёжларини қондириш маркетинг хўжалик муаммоларини ечишда, танқис маҳсулотни топиш, меҳнат ва инсон вақтини тежаш деб ҳисоблайди.
Ўзбекистон Республикасининг «Гражданлик ҳақидаги қонун», «Ўзбекистон корхоналар ҳақида қонун», «Ўзбекистон Республикасининг ташқи иқтисодий фаолияти ҳақида қонун», «Ўзбекистон Республикасида чет эл инвестициялари қонунин» ва бошқалар, маркетинг фойдасига эканлиги исботланди. Шулар асосида мамлакат корхоналари ўзи мустақил ташқи иқтисодий фаолиятни амалга ошириш ҳуқуқига эга бу эсахалқаро бозор маркетинг фаолиятлари «қонун»ларини билишни тақоза этади.
Чет эл тажрибаси қанча илғор бўлмасин унинг қиммати таҳлид учун намуна бўлса ҳам, ўз шахсий аҳамияти кичик бўлган тажрибасини тушуниб етиш солиштириб кўриш мустақил ишланма, техник ўтишларни ҳар хил бошқарув кўринишларига ижтимоий-маданий муҳитдан бошқасига ўтказиш мумкин эмас.
Хрзирги вақтда маркетинг ҳақидаги тушунча 2000 дан ошиқ уларни 2 катта гуруҳга бирлаштириш классик ва замонавий таърифлаш мумкин. Масалан классик тушунчада чет эл мугахассислар тушунчани чегараланган деб атайди.
Қуйидагиларни келтириш мумкин:
- маркетинг- бу тадбиркорлик фаолияти, товар ҳаракатини
ва хизматларининг ишлаб чиқаришдан истеъмолчига етиб
келишини бошқариш (фойдаланувчига);
Маркетинг - ижтимоий жараён ўлиб, олдиндан билиш, кенгайтириш, товарлар ва хизматлар ҳаракати ва реализация этишни аниқлайди.
- бу тушунчалар уларнинг фарқига қарамасдан бир қатор параметрларда чегараланган: хизмат ва товарга нисбатан маркетинг маълумоти сотиш ролининг ошириб кўрсатилиши, нотижорат соҳа фаолиятини менсимаслик, сотувчи ва харидорнинг ўзаро ҳаракатининг муҳимлигини чегаралабкўрсатиш, замонавий маркетинг бу тўсиқларни енгиб чиқмокда.
Амалий фаолиятда фойдаланилаётган замонавий маркетингнинг қатор тушунчаларини келтирамиз:
Маркетинг бу - «бизнес соҳасидаги йўналиш ҳаракати ёки жараён» (ГДж.Болт).
Маркетинг - «алмашув воситасида зарурият ва эҳтиёжларини қаноатлантиришга йўналтирилган, кишилик фаолиятининг тури» (Ф.Котлер).
Маркетинг- «истеъмолчига товар ва ва хизматни таклиф қилиш санъати, нарх белгилаш, сотшп каналларини топиш ва реклама компаниясини ташкил қилиш» (Р.Хизрич, Мю Питерс).
«Маркетинг моҳияти - инсонлар ва ташкилотлар талабларини қондириш мақсадида товар ва хизматни ишлаб чиқаришни режалаштириш ва уни амалга ошириш, нарх белгилаш, товар ҳаракати ва сотилишини уюштириш»(Америка маркетинг Ассоцияси).
Муваффақиятли ҳисобланган таъриф қуйидагилар: «Маркетинг бу олдиндан кўриш, бошқарув ва товарга, хизматга бўлган талабни қондириш, одамларни территорияни ташкиллаштириш ва алмаштириш воситаси» (Дж.Р., Эванс, Б. Берман)
Мутахассислар макро ва микромаркетишта ажратадюшр, «Макромаркетинг- жамият жараёни бўлиб, товар ва хизматларни бошқариш, халқ хўжалиги ишлаб чиқаришдан истеъмолчига етиб келиши таъминловчи жамият ичидаги тармоқча»
«Микромаркетинг- ҳозирги ва потенциал сотиб олувчиларнинг эҳтиёжини қондирувчи, ишлаб чиқариш ва товарлар ҳамда хизматларни сотишни тузишга йўналтирилган корхона фаолаятини ташкил этиш».
«Макромаркетинг» тушунчаси экономикага оид булиб, корхона ва ташкилотлар фаолиятини бошқаради.
«Микромаркетинг» тушунчаси, корхона фаолиятини ташкил этишни билдиради.