Marketingda axborotlarning ahamiyati va ularning manbalari

Aim.uz

Marketingda axborotlarning ahamiyati va ularning manbalari
Bozor iqtisodiyoti davrida firmalar marketingni rejalashtirishda, amalga oshirish va nazorat qilishda axborotning roli juda muhim hisoblanadi.Bu axborotlarga, asosan, mijozlar haqidagi axborotlar, raqobatchilar haqidagi axborotlar, diler va boshqa bozorda faoliyat yuritayotgan kuchlar haqidagi axborotlar kiradi.

Avvallari ko‘p firmalar mayda bo‘lganligi uchun, firma xodimlari o‘z mijozlarini tanishar edi. Boshqaruvchilar marketing axborotlarini odamlar bilan muloqotda bo‘lib, ularni kuzatib, savollar berish yo‘li bilan to‘plab borardilar.

XX asrga kelib esa firmalarga keng va sifatli axborotlar yig‘ib borish zaruriyati tug‘ildi. Marketing axborotlarini yig‘ishning bir qancha tendensiyalari paydo bo‘ldi. Mana masalan, firma borgan sari bozordagi o‘rnini kengaytirishga harakat qiladi, vaholanki, firma kattalashgan sari o‘z mijozlarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri bilishga, tanishga imkoniyati bo‘lmay qoladi. Shuning uchun bunday holatda axborot yig‘ishning boshqacha usullarini topish talab etiladi.

Boshqa bir tendensiya esa - bu narxli raqobatdan narxsiz raqobatga o‘tish, ya’ni tovar markasini o‘zlashtirish, reklamani kuchaytirish, sotishni rag‘batlantirish- har xil lotoreya, aksiyalar o‘tkazish va h.k.

1. Bozor iqtisodiyotining eng asosiy talablaridan biri axborotlarning to‘laqonli bo‘lishidadir. Umuman olganda hozirgi kun sanoat, industriya asrini axborotlar bilan almashganligi bilan xarakterlanadi.

Ishlab chiqarish samaradorligining o‘sish muammosi ham o‘zgacha bo‘lib, o‘tmish mehnatni tejashga, sotish va boshqarish xarajatlarini kamaytirishga ko‘proq boliq. Bularning barchasi ishlab chiqarish xarajatlari tarkibidagi o‘zgarishlar bilan bog‘liqdir.

Mamlakatda iqtisodiyotning rivojlanishini, boshqarish tizimini mukammallashtirishni axborotlarsiz amalga oshirib bo‘lmaydi. Axborotlar milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlari, sohalari, bo‘linmalari (ish joyidan tortib vazirliklargacha) va ushbu korxona bilan o‘xshash korxonalar va tashkilotlar o‘rtasida uzluksiz axborot almashishidan iborat. Fan-texnika taraqqiyoti o‘sishi bilan birga chiqarilayotgan tovarlarning nomenklaturasi ham ortadi, tez yangilanadi, ishlab chiqarishning texnika bazasi zamonaviy va murakkab mashinalar tizimi bilan boyiydi, texnologik jarayonlar intensivlashadi va murakkablashadi, ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish kengayadi va hokazo.

Shuning uchun korxonada foydalaniladigan axborotlarning miqdori keskin ortadi. Shuni aytish kifoyaki, hozirgi zamon mashinasozlik korxonasida boshqarish ehtiyoji uchun har soatda 100 mingdan ko‘proq, yoki kuniga bir milliongacha axborot belgilarini ishlab chiqish talab etiladi. Axborotlar yetishmasa yoki ulardan to‘la foydalanilmasa, boshqarishda xatoliklarga yo‘l qo‘yilishi mumkin. Chunki bunday holda rahbar ishlab chiqarishning ahvoli haqida to‘la ma’lumotga ega bo‘lmaydi. Masalan, respublika Makroiqtisodiyot va statistika vazirligi mashinasozlik korxonalarini tekshirganda shu narsa aniqlandiki, mazkur korxonalarda uskunalarning bekor turib qolish hollarining 92,5 foizi zarur axborotlarning o‘z vaqtida kelib tushmaganligi sabab bo‘lgan.

Korxonalarda mashina-hisoblash stansiyalari tarmoklari yaratilishi bilan boshqarish xodimlarini mexanizatsiyalashtirilmagan hisoblash operatsiyalarini bajarishdan ozod qilish yo‘lida birinchi qadam qo‘yildi. hisoblash ishlari unumdorligi 3-5 barobar o‘sdi. Hozirgi vaqtda boshqarishning ko‘pgina uzviy va umumiy masalalari EHMlar yordamida, matematik metodlar asosida hal qilinmoqda. Hozirgi sanoat, elektron-hisoblash va kibernetik mashinalarning 20 dan ortiq turli materiallarini axborot to‘playdigan, uni ishga soladigan va yig‘adigan 100 ga yaqin har xil moslamalarni, shuningdek 100 dan ko‘proq xildagi kompyuterlar, mashinalarni ishlab chiqarmoqda. Boshqaruv mehnatini texnika bilan qurollantirish darajasini oshirish muhim milliy iqtisodiyot vazifalaridan hisoblanadi. Yaqin kelajakda axborotlarni ishlatish va uzatishning yuksak unumli vositalari, shu jumladan, integral sxemalar asosida ko‘rilgan blok tuzilmasiga ega bo‘lgan va axborotni ishga tushirish va olish, dasturni ta’minlash xotirasi va tizimini rivojlantirish uchun ko‘rilmalarning keng to‘plamga ega bo‘lgan bir bo‘g‘in elektron-hisoblash mashinalarini turkumli ishlab chiqarishni o‘zlashtirish nazarda tutilgan.

Bozor imkoniyatlarini yaxshiroq bilish va marketing muammolarini yechish uchun har qanday tashkilot, korxona yoki firmaga to‘liq va haqqoniy axborot zarur. Ular o‘z xaridorlari, raqobatchilari, vositachilarini sotish va baholar to‘g‘risidagi ma’lumotlarga ega bo‘lmay turib, har tomonlama tahlil etish, rivojlantirish va nazorat qilishni amalga amalga oshira olmaydilar. Mashhur amerikalik marketologlardan biri shunday degan edi: «Biznesni boshqarish - bu uning kelajagini boshqarish, kelajagini boshqarish - axborotga egalik qilishdir». Haqikatan ham axborot moliyaviy, xom-ashyo, asbob-uskunalar va ishchi kuchi kabi muhim boshqarish resursi va obyekti bo‘lib qolmoqda.

Umuman bozor to‘g‘risidagi axborotning asosiy manbayi uchta bo‘lib, ular:

• korxona xo‘jalik faoliyati va uning raqobatchilari to‘g‘risidagi ma’lumotlar;

• maxsus tadqiqot va kuzatish natijalari;

• mamlakat, tuman, tarmoq va boshqalarning umumiy ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish ko‘rsatkichlaridir.

Korxona xo‘jalik faoliyati quyidagi miqdoriy ko‘rsatkichlari bilan xarakterlanadi:

• o‘tgan, hozirgi va kutilayotgan davrda mahsulot (tovar) sotishning mutlaq va qiymat miqdori;

• xarajatlar va foyda, ishlab chiqarish miqdori, ishlab chiqarish quvvatlari, ishchi kuchi qiymati, xom-ashyo, zaxiralar darajasi, mehnat unumdorligi;

• sotishni tashkil qilish. tovar harakatlari yo‘nalishlari;

• savdo turlari, reklama xarajatlari, yetkazib berish muddati, baho, shartnoma va boshqa sharoitlar to‘g‘risidagi axborot;

• kadrlar, mehnatni tashkil qilish va boshqarish tarkibi, vazifalarning taqsimlanishi, ishchi va xizmatchilarning soni;

• bozordagi har yoqlama o‘tkazilgan tadqiqot va maxsus kuzatishlardan keyin olingan axborot; mahsulotning iste’mol xususiyati; oxirgi va oraliq, iste’molchilarning soni; bir qator maxsus masalalar, masalan, aylanish xarajatlari, omborlarni keng, maqbul joyga joylashtirish va boshqalarni tahlil qilishda yordam beradi.

Marketing dasturida ishlayotgan korxona faoliyatiga tasir qiluvchi ijtimoiy-iqtisodiy axborotlarga quyidagilar kiradi:

• demografik, ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy tendensiyalar;

• aholi va korxonalarning daromadi, xarajati, iste’mol jamg‘armalarining tarkibi;

• baholarning umumiy dinamikasi, tashqi savdo;

• hukumatning soliqlar sohasidagi siyosati, xo‘jalik faoliyatini rivojlantirish, nazorat qilish va tartibga solish shartlari;

• qonunchilikdagi turli o‘zgarishlar;

• raqobatchilar faoliyati to‘g‘risidagi ma’lumotlar ham ana shunday axborotlar.