Marketing tadqiqotlari

3.
 
Taklif tadqiqotlarining tarkibi. 
 
 
Taklif tahlili - bu firma yoki raqobatchilar bozorga nima taklif etayotganini o„rganish 
va tahlil qilishdan iborat. 
Taklif tahlilida quyidagilarni o„rganish zarur: 

 
ma`lum tovar taklifini mikdoriy baholash; 

 
taklif  tarkibi,  ya`ni  assortimentning  yangilanishi,  yangi  va  istiqbolli  tovarlarning 
texnik-iqtisodiy ko„rsatkichlari; 

 
turli modeldagi va ko„rinishdagi tovarlar narxlari darajasi; 

 
bozordagi raqobatchi firmalarning ulushi va ishlab chiqarish imkoniyatlari; 

 
jahon  xo„jaligi  va  jahon  tovar  bozorlari  taraqqiyoti  yo„nalishlari  hisobga  olingan 
holda taklifning kengayish istiqbollarini baholash. 
Taklifning  miqdoriy  baholanishi  tovarning  ishlab  chiqarilishi,  eksporti  va  importi 
to„g‟risidagi statistik ma`lumotlar asosida amalga oshiriladi. 
 
Taklif  tarkibida  assortimentning  yangilanishi,  yangi  tovarlarning  paydo  bo„lishi  hisobiga 
doimiy  o„zgarishlar  sodir  bo„lib  turadi.  Ilmiy-texnika  taraqqiyotining  tez  sur`atlar  bilan  borishi 
taklif  tarkibida  yangi  tovarlarning  ko„payishiga  sababchi  bo„lyapti  xamda  bu  talab  tarkibi  va 
hajmiga ta`sir ko„rsatyapti. 
 
Turli modeldagi va ko„rinishdagi tovarlar  narxlari darajasi firmaga  bir qator muammolarni 
hal  qilish  imkonini  beradi:  asosiy  fondlarni  yangilash  yoki  kengaytirish  uchun  kapital 
qo„yilmalarni  oshirish,  ayni  tovarni  ishlab  chiqarish  hajmlarini  ko„paytirish,  ish  haqi  fondini  va 
NIOKR ga xarajatlarni oshirish va h.zo. 
Vaqt  davomida  narx  darajalarining  o„zgarishini  nazorat  qilish,  ulgurji  va  chakana  narxlarni 
taqqoslash, import va eksport narxlarini bilish, yangi va istiqbolli tovarlarning ishlab chiqarishdagi 
ulushini oshirib borish firmaning bozordagi raqobatbardoshligini oshiradi. 

---

 
44 
 
 
  Bozordagi  raqobatchi  firmalarning  ulushi  va  ishlab  chiqarish  imkoniyatlarini  o„rganish 
firmaga  ayni  bozorda  qanday  harakat  qilish  kerakligini  ta`minlaydi.  Buning  uchun  taqqoslashlar 
olib borish mumkin: yuqori bozor ulushiga ega bo„lgan har bir raqobatchi firmalar narxlari va sarf-
xarajatlari, o„xshash tovarlarning sifat va texnik-iqtisodiy ko„rsatkichlari, raqobatchilar tomonidan 
bozorga taklif qilinayotgan yangi tovarlar va hokazo. 
 
Firmaning  rivojlanish  istiqbollarini  baholash  ilmiy-texnika  taraqqiyoti  tufayli  jahon 
bozorlarida  yangicha  tovarlarning  chiqishi,  mavjud  tovarlarning  mukammallashuvi  va  turlarining 
ko„payishi  xisobiga  olib  boriladi.  Firma  doimiy  ravishda  tadqiqotlar  olib  borishi,  xaridor talabini 
hamda  ishlab  chiqarishni  o„zgartirishga  qobil  yangiliklar  va  kashfiyotlardan  xabardor  bo„lishi 
zarur.