Marketing tadqiqotlari

2.3-rasm. Marketing tadqiqotini tashkil qilish tipologiyasi

Qattiq turdagi struktura xodimlarining majburiyatlar doirasi shartnoma bilan qat’iy belgilab qo‘yiladi, yumshoq strukturalarda xodimlarning majburiyatlari taxminan belgilanadi va sharoitga bo‘ysunadi. Mos ravishda marketing tadqiqot faoliyati ham tashkil qilinadi.

Ba’zida marketing tadqiqotlari firma apparatining umumiy sa’y-harakatlari bilan amalga oshiriladi, bunda tadqiqot dasturlari marketing xizmatining turli bo‘limlari – sotuv bo‘limi, transport bo‘limi, moliya bo‘limi, buxgalteriya bo‘limi va

h.k. bo‘yicha taqsimlanadi. Marketing tadqiqotlari bo‘limi bu ishlarni tadqiqot faoliyatiga tegishli doirada umumlashtirish va muvofiqlashtirishi lozim.

Keng mahsulot assortimentiga, ta’minotchlar, savdo vositachilari, mijozlar va moliyaviy muassasalar bilan ko‘p sonli aloqalarga ega bo‘lgan yirik korxonalar yirik, chuqur strukturalangan va iyerarxik tuzilgan marketing tadqiqoti xizmatisiz muvaffaqiyatga erisha olmaydi.

O‘rta korxonalar son bo‘yicha kamtarroq, biroq ancha qattiq strukturalangan xizmat tashkil qiladi. Kichik firmalar kamdan-kam hollarda mustaqil marketing xizmati bo‘limlarini tashkil qiladi, odatda bu majburiyatlar o‘rindoshlik asosida xodimlardan biriga yuklatiladi.

Marketing axborot-tahliliy bo‘linmasi – marketing xizmati tarkibidagi zamonaviy kompyuter texnologiyalari asosida marketing axboroti to‘plash, qayta ishlash va tahlil qilish borasida bilim va tajribaga ega bo‘lgan mutaxassislar guruhidir.

Biroq, ko‘pchilik holatlarda yuqori malakali mutaxassislar, maxsus hisoblash texnikasi, keng miqyosli so‘rovlar o‘tkazishni talab qiladigan yirik tadqiqot o‘tkazish hatto yirik korxonalarga ham og‘irlik qiladi. Murakkab marketing tadqiqotlarini tijorat asosida ishlayotgan maxsus marketing yoki konsalting firmalari yordamida amalga oshirish maqsadga muvofiq (ba’zida ayrim firmalar mustaqil ravishda yoki o‘rindoshlik asosida reklama faoliyati bilan shug‘ullanadi). Bundan tashqari, marketing tadqiqotlari o‘tkazishga ilmiy muassasalarni, shuningdek, o‘rta-maxsus va oliy o‘quv yurtlarini jalb qilish mumkin. Marketing tadqiqotlari bilan, shuningdek, ayrim davlat va jamoat tashkilotlari ham shug‘ullanadi. Bundan tashqari, firmalar uchun zarur bo‘lgan bozor xaqida mikro va makro axborotni ayrim davlat organlaridan va xususiy kompaniyalardan sotib olish mumkin.

Marketing tadqiqoti funksiyalarini ixtisoslashgan firmalarga berishning afzalligi quyidagilardan iborat:

• 
  birinchidan, axborot to‘plash, ekonometrik va statistik tahlil usullariga ega bo‘lgan ko‘p sonli mutaxassislar jamoasini shakllantirish, ularni zarur asbob- uskunalar, jumladan, murakkab kompyuter texnikasi bilan ta’minlash zarurati;
  
• 
  ikkinchidan, ixtisoslashgan firmalar marketing muayyan sohasida tadqiqotchilik faoliyati tajribasiga, zarur aloqalarga ega;
  
• 
  uchinchidan, ko‘plab bunday firmalar maxsus tanlanma tadqiqotlar o‘tkazish uchun panellarga, shuningdek, mutaxassis-intervyuyerlar, bank dasturlari (modellari) va hokazolarga ega bo‘ladi.