Маркетинг фаолиятини таҳлил қилиш ва истиқболлаш

Муаллифлар касбларни бир-биридан ажратадилар:

шахснинг фаолият даражаси ва жавобгарлик даражасига кўра,
ўзини ўзи бошқариш профилига кўра,
инсоннинг ушбу касбдан қониқиш даражаси бўйича,
инсонда кўплаб фазилатларни бирлаштириш зарурати бўйича (кенг профилли ёки битта профилли универсал касблар).

Масалан, Д. Патерсон 1953 йилда касблар таснифини таклиф қилди. Ушбу тасниф 9 хил қобилиятга асосланган. Миннесота штатидаги окупацион рейтинг ўлчови (МОРС) ёрдамида профессионал психологлар томонидан танланган 432-касб қуйидаги етти гуруҳга бўлинган:

академик
механик
ижтимоий
диний
мусиқий
бадиий
жисмоний

Э.А.Климов бўйича Касблар турларининг таснифи:

Рус психологиясида Э.А.Климовнинг "Касбларнинг тўрт босқичли модели" кенг оммалашган.
Ушбу тасниф касбларни тур, синф, бўлим, гуруҳ нуқтаи назаридан кўриб чиқади.
Касб тури меҳнат объекти, синф - меҳнат мақсади, бўлим - асосий меҳнат воситалари ва гуруҳ - меҳнат шароитларини очиб беради.

Таснифлашнинг биринчи даражаси (касб турлари). Меҳнат объектига мувофиқ бешта тур ажратилади:

Инсон тирик табиатдир(Т). Ушбу турдаги вакиллари ўсимлик ва ҳайвон организмлари, микроорганизмлар ва уларнинг яшаш шароитлари билан шуғулланадилар. Мисоллар: уста мева етиштирувчи, агроном, чорвачилик техникаси, ветеринар, микробиолог.
Инсон бу технология.(ва жонсиз табиат) (Т). Ишчилар жонсиз, техник меҳнат объектлари билан шуғулланадилар. Мисоллар: монтажчи, механик техник, механик муҳандис, электр монтаж қилувчи, электр муҳандиси, озиқ-овқат хизмати бўйича техник.
БИнсон - одам (О). у ерда қизиқиш, тан олиш, хизмат кўрсатиш, ўзгартириш мавзуси ижтимоий тизимлар, жамоалар, аҳоли гуруҳлари, турли ёшдаги одамлардир. Мисоллар: озиқ-овқат сотувчиси, сартарош, ишлаб чиқариш менежери, шифокор, ўқитувчи.

Таснифлашнинг биринчи даражаси (касб турлари). Меҳнат объектига мувофиқ бешта тур ажратилади: