|
.
⁴ Wikipedia axborot portali
Devorning qurilishiga keladigan bo’lsak devor turli hududlarda turlicha qurilgan,Kanpirak devorining harobalarini tekshirish vaqtida devorning qurilgan vaqti,strukturasi va dastlabki qalinligini aniqlash maqsadida bir necha joyda uning xarobalari qazib ko’rildi
Romitondan g’arbiy cho’l qismida Qorovultepadan 2 km janub-janubi-g’arbida devor xarobasi qazilib bu yerda uning dastlabki qalinligi aniqlandi.Yuqorida aytib o’tgandik devorni qurishda mablag’ va vaqtni tejash maqsadida juda qulay usul qo’llanilganligi ko’rildi; bir-biriga parallel holda ikki qator qilib paxsa devorining oralig’ida maxsus ravishda 6 metr kenglikda bo’shliq qoldirilgan.Bu bo’shliq qum va mayda tposh aralash to’kma loy bilan to’latilib yuborilgan.Paxsa devorlarining saqlangan qismlari balandligi 2 metr ekanligi kuzatildi
Devorning mana bu qismi esa birinchi nuqtadan qariyib 2 km shimolda-Qorovultepadan g’arbda ham uning xarobasi qazib o’rganildi.Bu yerda ham devorning dastlabki qalinligi 12 metr bo’lib uni qurishda ham yuqoridagi usuldan foydalanilgan bo’lib parallel paxsalar orasidagi bo’shliq tukma loy bilan to’ldirilib chiqarilgan.Loyda shu yer tuprog’iga oid moddalar yo’q faqatgina qum uchraydi ,toshlar emas .Devorning yana bir qismi ya’ni Xo’japarsontepadan 2 km janubida Kanpirak devorining birji xarobalari qazib o’rganilgan vaqtida u dumaloq shaklda bo’lib u katta-kichik xom g’ishtlardan urib chiqilganligi qazuv jarayonida aniqlandi,g’ishtlar maxsus ya’ni bir tomoni keng bir tomoni esa qisqa qilib ishlanganligi aniqlandi.G’ishtlarni keng tarafi birjning old tarafiga qisqa tarafi esa birjaning ichki tarafiga qaratib qo’yilgan.
Bu kabi qazish ishlari devorning yana bir qancha qismida olib borildi,tekshirishlar shuni ko’rsatdiki devor har bir hududda shu hududga oid, mahsulotlardan aholi tomonidan xashar yo’li bilan barpo etilganligi aniqlandi
Devor xaroblarini tekshirishlar vaqtida Ishtaxriyning Buxoro vohasining 22 ta rayonidan 15 tasi devorning ichkarisida va 7 tasi devordan tashqarida degan yuqoridagi ma’lumotni to’la tasdiqladi.
Tekshirishlar vaqtida ba’zi joylarda joylashgan masalan Romiton va Peshku ( hozirgi Vopkent ) rayonlarining g’arbiy cho’l hududlarida devor xarobasi o’rganilgan vaqtda devor xarobalaridan ichkarida ba’zi joylarda unga parallel xolda ikkinchi bir devor xarobalari saqlanganligini kurilmoqda.Bu xol qadimgi Buxoro vohasi atrofida turli davrlarda bino qilingan ikkita devor bo’lganligidan guvohlik beradi.
XX asr o’rtalariga kelib O’rta Osiyo asosan rus arxeologlari tomonidan qazib o’rganildi,Kampirak devori ham XX asrning o’rtalaridan buyon olib borilayotgan tekshirishlar natijasida qazib devor tarixiga oid yangi ma’lumotlar aniqlandi
Mustaqillik davriga kelib yurtimizdagi tarixiy-obyektlarga bo’lgan qiziqish yanada yuksaldi,xususan arxeologiyaga oid xalqaro ekspidetsiyalar qo’shma hamkorlik asosida ko’plab amalga oshirildi
2011-yilda AQSh hamda fransiyalik arxeologlar tomonidan Kanpirdevor madaniy yodgorligi xalqaro miqyosda o‘rganilgan. Rossiya, Eron, Fransiya, Germaniya, AQSh kabi davlatlarda ilmiy qo‘lyozmalar chop etilgan. Xalqaro arxeologiya institutlari saytlarida «Kampirdevor»ning me’moriy-arxeologik noyobligi, mudofaa darajasi bo‘yicha Buyuk Xitoy devoriga tenglashtirilgan.
Madaniy meros ob’yektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish ilmiy ishlab chiqarish Bosh boshqarmasi Buxoro va Navoiy viloyatlari bo‘yicha mintaqalararo Davlat inspeksiyasi Navoiy viloyat bo‘limi ma’lumotiga ko‘ra, Kampirdevor qo‘rg‘oni xarobalari davlat kadastr ro‘yxatiga kiritilgan, davlat muhofazasiga olingan. Shuningdek, 2019 yil I chorakda muhofaza belgilari o‘rnatilib konservatsiya qilish uchun 2020-yil respublika madaniy meros obe’ktlarini ta’mirlash dasturiga kiritish aytib o‘tilgan. Quvonarlisi, «Madaniy yodgorliklar davlat himoyasida» velosayohatchilar guruhi tomonidan mazkur inshootni muhofaza qilish uchun velosipedda bosib o‘tilgan 114 km masofa mashaqqati o‘z mevasini berdi. Nihoyat, Kampirdevor qal’a xarobalari davlat kadastr ro‘yxatiga kiritildi. Asosiysi, me’moriy inshootning muhofaza maydoni belgilandi. Endi Buyuk Xitoy devorini ko‘rish uchun Toshkent-Pekin-Toshkent yo‘nalishini tanlash shart emas.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
