Марказий Осиё Халқлари Динлари Тарихи

Манихейликнинг Эрондаги тақдири. Шопур I нинг ўлимидан кейин 
тахтга ўғли Хурмзид I (272-283) ўтирди. Бироқ унинг ҳукмронлиги узоққа 
чўзилмади, ундан кейин тахтни Шопурнинг бошқа ўғли – Варахрон I (Бахром) 
эгаллади. У зардуштийликка эътиқод қилувчилардан эди. Шунинг учун у 
ҳукмронлик қилаётган даврда зардуштийлик бошқа мавжуд динларга, 
жумладан манихейликка нисбатан улуғлана бошлади. Зардуштликлар Мани 
таълимотини 
кескин 
қоралади. Варахрон 
I 
ҳукмронлиги 
даврида 
зардуштийликнинг эътиборли тарафдорларидан бири, Сосонийлар давлатининг 
олий ҳаками ва диний устози Картирнинг фармойишига асосан манихейлик 
бошқа динлар қатори тақиқланди. 
Ноанъанавий дин тарафдорларини таъқиб қилиш 275 йилда Манини 
қамоққа олиш ва 277 йилда қатл этиш билан якунланди. Диний таъқиблар 
натижасида зардуштийлик Эронда давлат динига айланади. Манихей 
жамоалари таъқиб қилинишда давом этди ва бутун Шарқ бўйлаб тарқалиб 
кетди. Картир даврида барча яҳудийлар, буддистлар, брахманлар, христианлар, 
манихейликлар қатъий таъқиб этилиб қатл қилиндилар, уларнинг худолари ва 
ибодатхоналари ўрнида зардуштийлик олов ибодатхоналари қурилди. 
СЕМИНАР УЧУН САВОЛЛАР: 
 
1. Мани таълимотининг асоси нимадан иборат? 
2. Мани таълимоти қайси асарларда ифодаланган? 
3. Туркий халқлар тарихида манихейлик қандай ўрин тутган? 
4. Марказий Осиё халқлари диний амалиёти учун манехизм дини 
қандай ахамиятга эга? 

---

43 
ТАВСИЯ ЭТИЛАДИГАН АДАБИЁТЛАР: 
 
1. Беруний. Танланган асарлар. Т.I.Т.,1968 
2. Сулаймонов Ф. Шарқ ва Ғарб. Т. 1997 
3. Васильев Л.История религии Востока. М.1997 
4. Дьяконов М. Очерк истории Древнего Ирана.М.1961 Б.301-304,399-
401,408-410 
5. Луконин В. Картир и Мани//Вестник древней истории, 1966,№3 
6. Манихейство// Восточнўй Туркестан в древности и раннем 
средневековье. М. 1992, Б.508-532 
7. Мифы народов мира. Энциклопедия. Т.II, М.1992.Б.103-105 
8. Тураев Б.А. История Древнего Востока. Ленинград,1935 
9. ManIchaeIsm //The EncyclopaedIa of RelIgIon. Vol.9 New York, 
1987.C/161-171 
10. 
MassIna G. CrstIanesImo, buddhIsmo, manIcheIsmo nell’AssIa 
antIca. Roma, 1947 

---

44