Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich

Yosh qoramollarni oziqlantirish. 
Qoramollar podasini sermahsul, baquvvat, sog„lom, mustahkam konstitusiyali 
hayvonlar  bilan  to„ldirishining  asosini  yosh  nasldor  qoramollarni  o„stirish  
hisoblanadi. Uning asosini oziqlantirish tashkil qiladi. 
 Yosh    qoramollarni  oziqlantirish  xo„jalikning  yo„nalishi,  oziqalar    bilan 
ta‟minlanganligi, iqtisodiy talablar asosida quriladi. 
 Qoramollarning  yosh  paytida  jadal  o„stirish,  oshqozon-ichak  tizimini  hajmi 
bo„lishini  ta‟minlash  samarali  hisoblanib,  kelgusida  sermahsul  hayvonlar 
yetishtirishga  garov bo„ladi. 
Yosh qoramollar vazn o„sishi tarkibi yoshi ulgayishi bilan o„zgarib boradi. Sut 
davrida  buzoq  vazni  tarkibida  ko„proq  suv,  protein  va  kam  miqdorda  yog„ 
to„planadi; keyingi davrlarda suv nisbati kamayib yog„ nisbati ortib boradi. 
Yosh qoramollarga beradigan oziqalar hayvonning hayotini saqlash  va kunlik 
o„sishni  ta‟minlashdan iborat bo„ladi. 
Yosh  qoramollarning  energiyaga  bo„lgan  talabi    yoshi,  jinsi,  o„rtacha  kunlik 
vazn  ortishiga  qarab  24  ko„rsatgich  bo„yicha  detallashtirilgan  me‟yor  asosida 
oziqlantiriladi. 
 Erkak  nasldor  tanalarining  kuniga  850-950  g  vazn    qo„shishi,  16    oyligida 
450-500 kg, urg„ochi  tanalarining  esa 500-600 g vazn qo„shishi  18   oyligida 300-
350 kg bo„lishini ta‟minlashi shart. 
Yosh  qoramollarni  yoshi  ulg„ayishi  bilan  energiyaga  bo„lgan  talabi  ortib 
boradi , 1-3  oyligida 1 kg vazn  ortishiga 3,0- 4,2 oz. birligi; 7-9 oyligida - 6,3-7,4 
oz.birligi; 13-18 oyligida esa 9,5-12,3 oz.birligi talab etiladi . 
100kg  tirik  vazniga  esa  yoshi  ulg„ayishi  bilan  quruq  modda  sarfi  kamayib 
boradi  urg„ochi  tanalarda  7-12  oyligida  2,4-3kg  ,13-18  oyligida  -2,1-2,5kg;  erkak 
tanalarda  esa  7-12  oyligida  -2,2-2,8kg,  ,13-16  oyligida  esa  2,0-2,2  kg  ni    tashkil 
etadi. 
Yosh  qoramollarning  oziqlanishi  xususiyati  yoshi  ulg„ayishi  bilan  o„zgarib    
boradi.  Yosh  qoramollarni  o„stirish  3  davrga  bo„linadi:  yangi  tug„ilganlik  davri-
hayotning birinchi 10-15 kuni; sut davri-4-5 oylikkacha ; sut davridan keyingi davr-
16-18 oyligigacha, shu davrga kelib urg„ochi tanalar jismoniy balog„atga erishadi. 
Yaxshi  rivojlangan  erkak  nasldor  buqachalarni  12-14  oyligidan  podani  qayta 
tiklashda foydalanish mumkin.  
Yosh  qoramollarni  me‟yorda  protein  bilan  ta‟minlash  ularning  o„sish  va 
rivojlanishiga ijobiy ta‟sir ko„rsatadi . 
Hayvon  hayotini  saqlab  turish  uchun  100kg  tirik  vazniga  60g  hazmlanuvchi 
protein  ,1kg  vazn  ortishi  uchun  esa  500g  hazmlanuvchi  protein  iste‟mol    qilish 
kerak. 
Ikki oyligigacha buzoqlar asosan  sut mahsulotlari va iste‟mol qilib, keyin uni  
nisbati  kamaytirilib  o„simlik  oziqalar  ko„paytiriladi,  chunki  old  oshqozonlar 
rivojlanib  mikroorganizm  va  info„zoriyalar  o„simlik  proteinlardan  to„laqiymatli 
oqsillar sintez qila boshlaydilar. 

---

 
100 
3  oylikgacha  ratsion  tarkibidagi  quruq    modda  tarkibida  6-12%,  4-6  oyligida 
16-18%, 7-12 oyligida 20-22% va 13-24 oyligida 22-24% kletchatka bo„lishi talab 
etiladi. 
Quruq modda tarkibida qand 3 oyligida 15-16,5%, 6 oyligida 8,0-9,5%, 7-12 
oyligida  6,5-9,0,  13-24  oyligida  esa  6,5-8,5  %ni  tashkil  qiladi,  yoki  quruq  modda 
tarkibida kletchatka nisbati ortib qand miqdori kamayib boradi. 
Buzoqlarga  ichiriladigan  sutning  tarkibidagi  yog„ning  miqdori  3,5-4,0% 
bo„lishi kerak. 
Turli xo„jaliklarda  1 bosh bo„zoqqa sarflanadigan sut yog„ining miqdori 8-18 
kg ni tashkil qiladi. 
Buzoqlarning yoshi ulg„ayishi bilan yog„ga bo„lgan talab oshadi. Bir oyligida 
ratsion quruq moddasida 22-24% yog„ bo„lsa, 6 oyligida 5,0-5,5%. Undan keyingi 
yoshlarda esa 3% dan oshmaydi. 
Yosh qoramollar vazn oshishi tarkibida 4% mineral moddalar tashkil qiladi. 6 
oyda  buzoqlar tanasida 6, bir  yilda  9-10 kg mineral moddalar to„planadi. 
Sut tarkibidagi mineral moddalar yaxshi o„zlashtiriladi(86-97%). 
Yosh  qoramollarni  oziqlantirishda  mikroelementlar  alohida  o„rin  tutadi  ular 
modda  almashinuvi,  mahsuldorlik,  oziqalar  hazm  bo„lishi    va  o„zlashtirilishiga 
ta‟sir etadi. 
Mikroelementlarga  bo„lgan  talabini  qondirish  uchun  ratsionning  1  kg  quruq 
moddasi  hisobiga    50-80    mg  temir,  5-10  mg  mis,  30-60  mg  rux,  30-60  mg 
marganes, 0,4-0,7 mg kobalt va 0,2-0,6 mg yod to„g„ri kelishi kerak. 
Yosh qoramollarning me‟yorda o„sishi ular ratsionida yetarli miqdorda Ava D 
vitaminlari,  hamda  old  oshqozonlarida  mikroorganizmlar  faoliyati  yetarli 
bo„lmaganda B guruh vitaminlari bo„lishi talab etiladi. 
Vitaminlar manbai bo„lib sut davrida, keyin o„simlik oziqalari hisoblanadi. 6 
oylikkacha 1 kg ratsion quruq moddasi tarkibida 26-37 mg, undan keyingi davrda 
esa 22-25 mg dan kam bo„lmagan vitamin A bo„lishi kerak. 
Qo„yosh  nurida  yayratilmagan  buzoqlar  2-3  oydan  keyingi  raxit  kasalligiga 
uchraydi. Shu bois yoz oylarida 8 soatdan kam bo„lmagan yayratish, qish paytida 
esa ratsionga qo„shimcha 0,6-0,9 ming XB vitamin D 
6 
oylikkacha, keyinchalik esa 
0,4-0,5 ming XB berib turiladi. 
Sut davrida 6-8 kun onasining ugiz suti , keyin umumiy qaymog„i olinmagan 
sut beriladi. 
Sut  davrida  o„sish    jadalligiga  qarab  urg„ochi  buzoqlarga  180-350  kg 
qaymog„i  olinmagan  va    200-600  kg  qaymogi  olingan  sut  ishlatiladi.    Iloji  bor 
xo„jaliklarda    qaymog„i  olinmagan  va  olingan  sutni  tejash  maqsadida  sun‟iy  sut 
ichirish yaxshi natijalar beradi.  Bundan tashqari buzoqlarga sut chiqindilari (ayron, 
zardob) berish ularning o„sish va  rivojlanishiga ijobiy ta‟sir ko„rsatadi. 
15-20  kunlikdan  buzoqlar  o„simlik  (sifatli  pichan),  yem  va  1  oy  oxiridan 
boshlab  shirali  oziqalar  yeyishga  o„rgatiladi.  Ular  keyichalik  o„simlik  oziqalariga 
erta  o„rgatilsa  oshqozon-ichak  tizimining  jadal  rivojlanishiga  sabab  bo„ladi. 

---

 
101 
Ko„proq sut va yem oziqalar berish esa  ularning rivojlanishini susaytiradi. Barvaqt 
pichan  berish  ularda  kovsh    qaytarilishini  20-25  kunda  paydo  bo„lishini 
ta‟minlaydi,  vaholanki  1,2-2  oyligida  ular  kunning  4-5  soati  kovsh  qaytarishga 
sarflaydi. 
Buzoqlarni  yoshligidan  shirali  oziqalarni  yeyishga  o„rgatish  kerak.  2-3 
oylikdan  buzoklarga  sifatli  6  oy  mobaynida  silos,  senaj,  lavlagi,  yozda  esa  ko„q  
o„tlar yediriladi. 
Buzoqlarni qat‟iy xo„jaliklarda qabul qilingan tartib asosida oziqlantiriladi. 
Sut  va  sut  oziqalari  buzoklarga  37-39  ◦S  haroratda  ichiriladi,  sovuq  holda 
ichirish oziqa hazm qilish jarayoniga salbiy ta‟sir ko„rsatadi. 
Sut oziqalari buzoq oshqozoniga kichik qismlarda tushishi kerak, birdan ko„p 
ichsa sut shirdonda ivib keyin hazmlanadi. 
Buzoqlarda oziqalar hazmlanishi yaxshi bo„lishi uchun ularni me‟yordan ko„p 
oziqlantirmaslik va yangi oziqalarni sekin – asta kiritish kerak. 
6  oy  mobaynida  urg„ochi  buzoqlarga  180  dan  350  kg  gacha  qaymog„i 
olinmagan va 200-600 kg qaymog„i olingan sut ichirish rejalashtiriladi. Ko„pchilik 
xo„jaliklarda sut o„rniga sun‟iy sut ichirish mumkin(21-24 kg quruq kukun). 
Buzoq  yoshi  ulgayishi  bilan  sut  oziqalarining  nisbati  ratsionda  kamaytirib, 
yem va hajmli oziqalar ko„paytirib boriladi. 
Sutning 1 kg quruq moddasida 2,7-2,9 oziqa birligi bo„lgani holda, yem quruq 
moddasida esa 1,1-1,3 oziqa birligi bor holos, shuning uchun ratsion to„yimliligini 
ta‟minlashda  ushbu  holni  inobatga  olish  kerak.  Dastlab  buzoqlarga  donlar 
aralashmasidan  yem  qilib  berish,  yoki  zavodlar  chiqargan  omixta  yem  berish 
mumkin. Bunday omixta  yemning 1 kg da 1,26 oziqa birligi, 180 g hazmlanuvchi 
protein bo„ladi. 
Oziqlantirish sxemasiga binoan buzoqlarga 6 oylikkacha  260 kg pichan, 400 
kg  silos  yoki  shunga  teng  to„yimlilikda  senaj,  160-180  kg  yem  sarflanadi.  Yoz 
paytida esa pichan, senaj, silos urniga ko„k oziqalar yediriladi.  
Nasldor  erkak  buzoqlarni  o„stirishda  kuniga  750-1000  g  semirishini 
ta‟minlash  kuzda    tutiladi,  6  oyda  bir  boshiga  320-450  kg    qaymog„i  olinmagan, 
600-1000  kg  qaymog„i  olingan,  220-230  kg  pichan,  200  kg  silos,  100-200  kg 
lavlagi va 195-200 kg yem;  yozda esa pichan, senaj, silos, lavlagi urniga 800-900 
kg ko„k oziqa beriladi .