Maqsadi va vazifalari

N
sonini 
N = M * q
ko’rinishda yozish mumkin, 
bunda 
M
sonning 
mantissasi
, 
p
— 
tartibi 
deyiladi. Sonlarni bunday tasvirlash usuli 
suzuvchi 
vergul ko’rinishida 
tasvirlash yoki eksponensial format ko’rinishida tasvirlash deyiladi.. 
Agar «suzuvchi» vergul mantissadagi ahamiyatli raqam oldida qo’yilgan bo’lsa, mantissaga 
ajratilgan aniq sondagi razryadlar uchun sonning mashinada saqlanadigan sonning aniqligi 
ta’minlanadi. Ya’ni, verguldan keyin mantissaning birinchi raqami 0 bo’lmasligi kerak. Bundan 
shunday xulosani keltirib chiqarish mumkinki, 
mantissa 
to’gri kasr bo’lishi kerak. 
Bunday ko’rinishda kompyuter xotirasida saqlanadigan sonlar 
normallashtirilgan 
haqiqiy son deyiladi. 
Normallashtirilgan haqiqiy sonlarni tasvirlashga doir misollar: 
O’nlik sanoq sistemasi 
Ikkilik sanoq sistemasi 
753.15 = 0.75315*10
3
; 
-101.01 = -0.10101*2
11
(tartibi 112 = 3
Sh
) 
Bunda 0.75315 -mantissa, 3-tartib. 
-0.000034 = -0.34*10
-4
; 
-0.000011 = 0.11*2
-100
(tartibi -1002 = -410) 
Haqiqiy sonlar kompyuter xotirasida turlicha tasvirlanishi mumkin. Bunda foydalanuvchi uchun 
bir
 
3
. 
To’ldiruvchi kod
. Teskari kodning kichik (o’ng tomonda joylashgan) razryadiga 1 ni qo’shish yo’li 
bilan hosil qilinadi. Masalan:

---

Haqiqiy sonning formati 
Baytlardagi 
o’lchami 
Qiymatlarining 
diapazoni 
O’nli kasr aHamiyatga 
ega bo’lgan raqamlari 
soni 
Oddiy 
4 
10
-45
. 10
38
7 yoki 8 
Haqiqiy 
6 
10
-39
. 10
38
11 yoki 12 
Ikkilangan 
8 
10
-324
. 10
308
15 yoki 16 
Kengaytirilgan 
10 
10
-4932
. 10
4932
19 yoki 20 
Misol: 
-193(io) = -11000001(
2
) sonini tarkibiy ko’rinishda shaxsiy kompyuter xotirasida 
razryadlar bo’yicha quyidagicha tasvirlanishi mumkin: 
Muqarrar vergulli formatda ishorasi bilan oddiy ko’rinishda: 
1.3-jadval
Sonning 
Tartibi 
Mantissasi 
R
az
rya
d 
nom
er
i 
N
31 
30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 
19 18 
17 16 15 
1 
0
Son 
1 
0 
0 0 
1 0 0 
0 
1 
1 0 
0 
0 0 
0 
1 
0
0 
0
ASCII kodlari