Мақом санъатининг келиб чиқиш тарихи ва унинг асослари

O’zbekiston Davlat Konservatoriyasi

Мақом санъатининг келиб чиқиш тарихи ва унинг асослари.

 

 

Режа:

Режа:

• Мақом тушунчаси ва унинг мазмун-моҳияти
• Мақом санъатининг асослари ва такомил босқичлари
• Мақом санъатининг замонавий цивилизация тарихида тутган ўрни

Тарихдан маълумки, ер юзида яшовчи барча халқларнинг ўз маданияти ва санъати, шунингдек, мусиқий маданияти мавжуд бўлиб, уларнинг маънавий бойлиги ҳисобланган. Айниқса, Шарқ халқларининг мусиқий маданияти ҳар бир халқ миллий мусиқасининг асосини ташкил этган, назарий ва амалий ижрочилик мактабига эга бўлган.

• Тарихдан маълумки, ер юзида яшовчи барча халқларнинг ўз маданияти ва санъати, шунингдек, мусиқий маданияти мавжуд бўлиб, уларнинг маънавий бойлиги ҳисобланган. Айниқса, Шарқ халқларининг мусиқий маданияти ҳар бир халқ миллий мусиқасининг асосини ташкил этган, назарий ва амалий ижрочилик мактабига эга бўлган.
• Ўзбекистонда қўшиқчилик санъати тарихини халқ мусиқа созларининг пайдо бўлиши ва такомиллашишини ўрганмасдан туриб, уларни таҳлил қилиб бўлмайди. Ўзбек қўшиқчилик санъатида мақом алоҳида ўрин эгаллайди. Шарқ халқларининг мусиқий бойлиги бўлган мақом, муғом, навба, рага, кюи сингари мусиқий ижрочиликнинг аниқ туркимлари турли даврларда турлича кўриниш ва йўналишларда ижро этилиб келинди ва ривожланди1.

“Мақом” сўзининг луғавий маъноси арабча “жой”, “макон” маъносини англатиб, мусиқий маънода товуш хосил қиладиган жой ёки аниқ пардани билдирувчи мусиқий оҳангдир.

• “Мақом” сўзининг луғавий маъноси арабча “жой”, “макон” маъносини англатиб, мусиқий маънода товуш хосил қиладиган жой ёки аниқ пардани билдирувчи мусиқий оҳангдир.
• Мақом – оҳангга жойлашган тафаккурдир. У қоғозга битилмаган, тошга ўйилмаган китобдир. “Мақом” атамаси VIII-X асрлардан Уқлидис, Арасту сингари юнон олимларининг мусиқа назариясига бағишланган асарларини араб тилига таржима қилиниши натижасида қўлланила бошланган. Лекин IX асрда яшаб ижод эткан Яҳё бин Абу Мансурнинг мусиқа назариясига доир асарида мусулмон Шарқи халқларида юнон мусиқа назариясидан олдин ҳам ерлик халқларнинг ўзига мос мусиқа назарияси мавжуд бўлганлигини айтиб ўтади.