Маoлумотнома

келиш-плиометрик) куч юзага келади. Ўтириб туриш, улоқтириш, 
депсинишда мускул қисқариши орқали шу куч намоён бўлади. 
Бардош бериш билан, ён бериш, бўшаштириш билан куч намоён 
қилишни динамик режимдаги куч деб аташ қабул қилинган. Шундай 
қилиб бундай шароитларда максимал кучни кўлами турлича қайд қилинган 
куч намоён қилишнинг асосий хиллари куч қобилиятининг классификацияси 
сифатида қабул қилинган.
Куч қобилиятларининг турлари мускул зўриқиши тартибининг 
комбинациялаштира олиш характерига қараб фарқланади. Статик режимда ва 
секинлаштирилган 
ҳаракатларда 
намоён 
бўладиган шахсий-куч 
қобилиятлари ва тезлик-кучи ҳисобига содир бўладиган куч (динамик куч), 
тез бажариладиган ҳаракатларда қўлланилади. Бошқачасига буни шиддат 
(портлаш) кучи дебҳам аталади. Бунга қисқа вақт ичида энг кўп даражада куч 
намоён қила олиш қобилияти деб қаралади. Портлаш кучи сакрашларда 
депсиниш орқали сакровчанлик тарзида намоён бўлади. 
Мускулнинг ўта зўриқишини оптимал йўналиши. Мускул кучи 
белгиланган фаолиятнинг йўналишига иложи борича яқинлаштирилиши, 
мослаштирилиши лозим. Масалан, найза улоқтиришда зўр бериб танага 
тезлик беришимиз мумкин, лекин бу тезлик найзани улоқтиришдаги зарбга 
мосланмаса, сарфланган куч самарасиз бўлади, найза мўлжалланган 
траекторияда учмаслиги мумкин. Паст старт олишда тананинг оғиши 54 ва 72 
градусли бурчак ҳосил қилгандан сўнг стартдан чиқишнинг самараси турлича 
бўлади. Ҳисоблашлар кўрсатмоқдаки, иккала оёқдан 180 кг куч билан 
депсиниш 72 градусдан старт олганда, кучнинг горизонтал йўналиши 
самарадорлиги 55,62 дан ошмас экан. Агар старт 54 градусда бажарилса, 
депсиниш кучи Самарадорли 105,80 кг бўлиши мумкин. Ҳаракат тезлигини 
ошириш, гавдага тезланиш бериш учун унга анчагина куч таъсир этилиши 
лозим. У қанчалик кучли бўлса, танани фазода тезланиши шунчалик қисқа 
вақт ичида тез вужудга келади. Лекин тезлик бирданига ошмайди. Бунинг 
учун куч анчагина вақт ичида таъсир этиб туриши зарур. Максимал тезлик 
олиш учун эса узоқроқ масофа лозим ва катта куч билан таъсир этиш 
фойдалидир. Оёқнинг тўпга тегадиган устки қисмини қанчалик орқага чўзиб 
тўп оралиғидаги масофа узайтирилиб оёқ кафтининг тўпга тегиш тезлиги 

---

76 
оширилса, тўпнинг зарби кучаяди. Йўлнинг чегараланиши тезликни 
кучайишини сусайтиради. 
Кучнинг таъсир этиш вақти қанчалик оз бўлса, ҳаракат тезлиги шунча 
юқори бўлади. Гавда қия чизиқ бўйлаб тезлик оладиган бўлса шунча кўп 
таъсир кучи керак бўлади.
Тўғри чизиқ бўйлаб ҳаракат тезлиги учун қия чизиқ бўйлаб ҳаракат 
тезлигига нисбатан таъсир кучи оз талаб қилинади.