Мақола ва тезислар номи

 
 
126
Alisher Navoiy. Majolis un-nafois. www.ziyouz.com. kutubxonasi. 33-bet. (Keyingi misollar ham shu manbadan 
olinadi va sahifasi qavs ichida ko’rsatiladi.) 
127
Q. Ergashev. Navoiy nasri va “Boburnoma”. O’zbek tili va adabiyoti. 2014-yil, 1-son. 28-bet. 
128
Z.M. Bobur. Boburnoma. Toshkent, 2015-yil. 291-bet. 
129
A. Navoiy. Mahbub ul-qulub. www. ziyouz.com.kutubxonasi. 4-bet. 

---

504 
ЗАМОНАВИЙ ЖАМИЯТНИНГ ДЕМОГРАФИК МУАММОЛАРИ 
 
Мухаммадиев Ғ.Б. 
Ўзбекистон Миллий Университети магистранти 
 
Аннотация:
Ҳозирги кунда Ер юзи аҳолиси жадал суръатлар билан ўсмоқда, бу эса 
ўзига хос замонавий демографик ва глобал муаммоларни вужудга келтирмоқда. Замонавий 
демографик муаммо деганда туғилишнинг кескин пасайиши ёки ҳаддан ташқари кўпайиши, 
никоҳ ва ажралиш, аборт, аҳоли миграцияси, ўлим ва умр кўриш давомийлиги, аҳолининг 
қариши каби сифатий кўрсатгичларни тушиниш мумкин. Мақолада ушбу демографик 
муаммолар ва жараёнлар ҳақида сўз юритилади. 
Таянч сўзлар:
 туғилиш ва ўлим, никох ва ажралиш, аҳоли қариши, аҳоли миграцияси. 
 
Ер юзида ҳар сония 3-4 та бола дунёга келади, 2 киши ҳаётдан кўз юмади, дунё аҳолиси 
йилига 80-90 млн кишига кўпаймоқда. Аҳолининг кескин кўпайиши асосан ривожланаётган 
ва қолоқ иқтисодиётга эга давлатларда кузатилмоқда, ушбу давлатларнинг иқтисодий ўсиши 
аҳоли ўсишига нисбатан сустлиги туфайли аҳоли турмуш даражасининг пасайиши, 
шаҳарларнинг узлуксиз ўсиши, уй-жой муаммолари, ер ва сув ресурсларининг таназзулга 
учраши, интенсив ўрмонларнинг кесилиши, иссиқхона эффектининг ривожланиши каби 
салбий оқибатлар юзага келмоқда. Юқоридаги омиллларнинг барчаси ҳозирги кунда 
бартараф этилиши керак бўлган глобал миқёсдаги муаммоларга айланмоқда. 
Африка ва Осиёнинг аксарият давлатлари Мозамбик, МАР, Зимбабве, Нигер, Чад, 
Мали, Серра-Леоне, Эритрея, Жанубий Судан, Сомали, Яман, Непал, Бутан, Афғонистон, 
каби давлатлар иқтисодий қашшоқликни бошдан кечирмоқда. 
Шунга қарамасдан ушбу давлатларда туғилиш ва ўлим кўрсатгичи юқори бўлиб, 
аҳолининг турмуш даражаси эса паст кўрсатгичга эга, аҳоли жон бошига ЯИМ ҳажми 300-
700$ тўғри келмоқда. Бу давлатларда ХХ асрнинг 60 йилларидан “демографик портлаш” 
аҳолининг катта суръатлар билан ўсиш кузатилди. 
80 йиллардан бошлаб эса Европа, Шимолий Америка, Россияда туғилиш ва ўлим 
даражаси пасайиб кетди. Европанинг аксарият давлатларида аҳоли ўсиши манфий 
кўрсатгичга эга Латвия, Литва, Эстония, Болгария, Руминия, Германия, Молдава, Беларусия, 
Укараина каби давлатларда демографик сиёсат олиб борилмоқда. Шунга қарамасдан табиий 
кўпайиш сезиларли даражада ўзгармади. Рассияда ҳам демографик ҳолат салбий кўрсатгичга 
эга, 2002-йилдан буён жами аҳолиси 1,6% га камайган, ўлганларнинг ўрни эса миграция 
ҳисобига қопланмоқда. Францияда эса ҳар 1000 минг кишига нисбатан туғилганлар 13 та 
бўлса, ўлганлар 11 киши, Буюк Британияда 12 та туғилганларнинг 10 таси вафот этмоқда.