Мақола ва тезислар номи


Paydalang’an a’debiyatlar



Download 27,31 Mb.
Pdf ko'rish
bet251/585
Sana19.02.2023
Hajmi27,31 Mb.
#912981
1   ...   247   248   249   250   251   252   253   254   ...   585
Bog'liq
1ITS - 2021 To\'plami

 
Paydalang’an a’debiyatlar: 
1. Karimov I.A. Yuksak manaviyat- engilmas kush.-T.U’Manaviyat, 2008 
2. Mirziyoev SH.M Erkin va farovon, demokratik O’zbekston davtni birgalikda barpo etamiz. 
“O’zbekiston” 2016. 
3.Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob halqimiz bilan birga quramiz. 
O’zbekiston” 2017. 
4. Ayimbetov.Q Xaliq danalig’i No’kis “Qaraqalpaqstan” 1988. 
5.Jabbarov.I O’zbek xaliq etnografiyasi Tashkent “Oqituvchi” 1994 
6.Qaraqalpaq folklori naqil-maqallar Tashkent 2019. 
Internet saytlari: 
1.
www. tdpu. uz 
2.
www. pedagog. uz 
3.
www. Ziyonet. uz 
 
 
КРАЕВАЯ ЗАДАЧА ДЛЯ УРАВНЕНИЯ ВТОРОГО ПОРЯДКА С ДРОБНОЙ 
ПРОИЗВОДНОЙ, ИМЕЮЩЕЕ ВЫРОЖДЕНИЕ 
 
Иргашев Б.Ю., Ахмаджонова З.Б. 
Наманганский инжинерно-строителъный институт. 
Институт Математики Республики Узбекистан. 
Магистрант НамГУ. 
В области 
x
y
D D D







:0
1 ,
:0
1
x
y
D
x
x
D
y
y

 

 
рассмотрим уравнение


 
,
2
,
0
0
2
x y
u
m
D u x y
y
x
y






0
1

 

0
1,
m
 
(1) 
где 
0
D x

–оператор дробного дифференцирования Римана-Лиувилля 








.
,
1
,
0
1
0
x u
y d
d
D u x y
x
dx
x








 

Задача А.
Найти решение уравнения (1) из класса 






 


,
1
,
,
,
,
0
du
D u x y
C D
D
x
u x y
C D
C D
D
x
y
x
y
x
dy








удовлетворяющее условиям 


331 
 
 
,0
,1
0
u x
u x



0
1,
x
 
(2) 


,
( )
1
lim
,
( )
0
y
x
u x y
x







(3) 
здесь 
достаточна гладкая функция и для нее выполняются естественные условия 
согласования. 
Дифференциальные уравнения дробного порядка возникают при математическом 
моделировании различных физических процессов и явлений [1]-[3]. Решения ищем в виде 


,
( ) ( )
u x y
X x Y y


Тогда по переменной 
у
, учитывая условие (2), получим следующую спектральную 
задачу: 
 
 
0
1
0.
''
( )
( ),
Y
Y
m
Y y
y
Y y








 
(4) 
Эквивлентное к задаче (4) интегральное уравнение имеет вид

  
1
( )
,
,
0
m
Y y
G y
Y
d
 

 

  
(5) 
где 


(1
) ,0
,
,
(1
) ,
1.
y
y
G y
y
y



 




 
 

 
Запишем (5) в виде 
1
2
2
2
2
( )
( , )
(
( ))
0
m
m
m
m
y
Y y
G y
y
Y
d
 
















введем обозначения 
2
( )
( )
m
Y y
y
Y y



2
2
( , )
( , )
m
m
G y
G y
y












тогда имеем 
,
1
( )
( , ) ( )
0
Y y
G y
Y
d


 
 
(6) 
(6)- есть интегральное уравнение с непрерывным, по обоим переменным, и 
симметричным ядром. По теории уравнений с симметричными ядрами уравнение (6) имеет 
не более чем счетное число собственных функций. Итак, задача (4) имеет собственные 
значения 
0,
n


1,2,...,
n

а соответствующие собственные функции -
( )
Y y
n
. Перейдем к 
решения по переменной 
x
. Учитывая условие (3) получим следующую начальную задачу: 
( )
( ),
0
1
lim (
( ))
,
( )
0
D X x
X x
n
n n
x
n
x
X x
n
x










 




(7) 
где 
1
( )
( )
0
m
y y
Y y dy
n
n



 

Для решение задачи (7) справедлива оценка
( )
, 0
.
X x
M
M const
n
n




Итак, формальное решение поставленной задачи А имеет вид 


332 


,
( ) ( ).
0
u x y
X x Y y
n
n
n

 

(8) 
Теорема
. Пусть функция 
( )
у

, удовлетворяет следующим условиям: 
 
 
2
( )
[0,1],
0
1
0,
у
C






Тогда решение задачи А существует в виде ряда (8) и оно единственно. 
Литература: 
1. Нахушев А. М. Дробное исчисление и его применение. М.: Физматлит, 
2003. 272 c.
2. Псху А.В.Уравнения в частных производных дробного порядка. М.: Наука, 2005. 199 
с. 
3. Agrawal O. P. Solution for a fractional diffusion-wave equation defined in a 
bounded domain // Nonlinear Dynam. 2002. vol 29-1. no. 4. C. 145–155.
 
 
 
 
ҒАЛЛАЧИЛИКНИ ЭЛЕКТРЛАШТИРИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК 
ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА ЎРГАТИШ 
 
Исанов А.Ф. 
Жиззах Политехника Институти ассистенти 
 
Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришиш арафасида деҳқончилик билан 
машғул бўлган аҳолини тангликдан чиқариш масаласи кун тартибида турган пайтида 27-
март 1991 йилда республика қишлоқ хўжалик ходимларининг қурилтойи чақирилди. Ушбу 
қурилтойда И.А.Каримов “Мустақиллик – энг аввало халқ бирлиги ва ҳамжиҳатлигидир” 
деган мавзуда нутқ сўзлайди. Ушбу нутқда шундай жумла бор: “Деҳқончилик 
хўжаликларини қисқа вақт ичида керакли техника воситалари билан таъминлаш лозим. 
Иқтисодиётимизнинг муҳим соҳаси бўлган қишлоқ хўжалигида фақат кетмон, белкурак ва 
паншаҳа билангина чекланиб қолмай замонавий машиналарни кенг жорий этиш даркор” 
деган доно фикри мустақилликдан олдин айтилганини эътибордан четта қолдирмаслик 
лозим. 
Мустақиллик йилларининг дастлабки босқичида дастлаб зарар кўриб ишлайдиган, 
рентабеллиги паст ва истиқболсиз ширкат хўжаликларини тугатиш негизида ташкил этилган 
хусусий фермер хўжаликлари бугунги кунда ҳақли равишда қишлоқда етакчи бўғинга – 
қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи асосий кучга айланди. Ҳозирги кунда 
фермер хўжаликлари қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ишлаб чиқаришини ташкил этувчи энг 
самарали йўли эканлигини ҳаёт кўрсатмоқда. 
2009 йилда қабул қилинган “Қишлоқ тараққиёти ва фаравонлиги йили” давлат дастури 
қишлоқ ҳаётини ўзгартириш дастури ҳисобланади. Дастурнинг яна муҳим вазифаларидан 
бири – қишлоқда саноат ва ишлаб чиқаришни ривожлантириш, деҳқончилик ва чорвачилик 
маҳсулотларини қайта ишлаш бўйича замонавий техника технологиялари билан жиҳозланган 
ишлаб чиқаришни ташкил эжтиш орқали аҳолининг иши билан бандлигини таъминлашдан 
иборат. 
2008-2012 йилларда суғориладиган ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш бўйича 
дастур қабул қилинди. Сабаби ҳозирги пайтда юртимизда суғориладиган ерларнинг 49 фоизи 
турли даражада шўрланган. Бундай ерларнинг кўп қисми Қорақалпоғистон Республикаси, 
Хоразм, Бухоро, Жиззах ва Сирдарё вилоятлари ерларига тўғри келади. Бу аҳволни тугатиш 
учун маблағ керак. 


333 
Қишлоқ хўжалик техникасини янгилаш учун чет элнинг илғор компаниялари билан 
алоқани мустаҳкамлаш талаб қилинади. 
Бу борада Германиянинг “Класс” компанияси билан замонавий, иш унуми юқори 
бўлган тракторлар, ғалла ўриш комбайнлари ва бошқа қишлоқ хўжалик техникасини ишлаб 
чиқариш бўйича ҳамкорлик йўлга қўйилди. 
Узлуксиз таълим тизимининг барча бўғинларида фаолият олиб борадиган ҳар бир 
ўқитувчи давлат сиёсатидаги устивор вазифаларни чуқур англаши ва бу вазифалар асосида 
ўз ишини қайта кўриб чиқиш лозим. Хусусан узлуксиз таълим тизимининг умумий ўрта 
таълим босқичи бўлажак кадрларни тайёрлашда муҳим этап ҳисобланади. 
Биз бўлажак меҳнат таълими ўқитувчилари юқоридаги вазифаларни қандай тушуниб 
етганмиз, эртага мактабга борсак ўз иш фаолиятимизни қандай йўлга қўямиз деган 
муаммони ҳал қилишимиз лозим. 
Шунинг учун ушбу битирув малакавий иши мисолида қишлоқ хўжалик ишларини 
электрлаштириш мавзусида дарс ўтиш учун нималарга эътиборни қаратишимиз лозим деган 
саволга жавоб бериш лозим. 
1.
Меҳнат таълимининг қайси йўналиши бўйича дарс ўтишимиздан қатъий назар 
ўқувчиларни бозор муносабатлари талабларига тайёрлаш асосида дарсларни ташкил қилиш 
лозим. Бу нималардан иборат: 

Қишлоқ хўжалиги соҳаси бор экан унга ҳамиша мутахассис зарурлигини яъни иш 
топилишини уқтириш керак. Бу йўналишда фермер бўлиш мумкин. Қишлоқ хўжалик 
техникасини бошқариш мумкин. Фермер – бу энг камида кичик аграном дегани, у 
пахтачилик, ғаллачилик, мева-сабзавотчилик, чорвачилик сирларини билиш лозим. Қишлоқ 
хўжалик техникаси – бу автомобил, трактор, комбайн дегани. Бу техниканинг ҳозирги вақтда 
энг замонавийлари чиқмоқда, улар компьютерлаштирилган. Демак, шу йўл билан мактабда 
ўтиладиган фанларни яхши билиш керак экан деган тушунчани шакллантиришимиз лозим. 

Қишлоқ хўжалик техникаси узоқ вақт ишлагандан кейин, уни даврий техник 
кўрикдан ўтказиш, таъмирлаш лозим. Бунинг учун ҳам мутахассис лозим, керакли касбни 
танлаш ва унинг учун қайси касб-ҳунар коллежига бориб ўқиш керак деган эҳтиёжни 
уйғотиш лозим. 

Қишлоқ хўжалик техникасини яхши билиш ва уни такомиллаштириш йўллари 
устида ишлаш ҳамда керакли таклифлар бериш мумкинлигини айтиб уларда ижодкорлик 
хусусиятини шакллантириш мумкин. 

Қишлоқ хўжалик соҳасида бозор муносабатларини ўрганувчи – менежер 
зарурлигини айтиш, унинг вазифаси қандай маҳсулотга, қандай техникага, қандай касб 
эгаларига эҳтиёжни ўрганувчи киши – касб эгаси билан таништирилади.
2.
Қишлоқ хўжалиги асослари йўналишида дарс ўтишда инқирозга қарши чоралар 
дастури талабларини ўқувчилар онгига ўтилаётган дарс мисолида сингдириш лозим, бу 
масала қуйидаги тартибда амалга оширилиши мумкин: масалан, ҳар бир соҳада қатъий 
тежамкорлик принципига амал қилиш, сувни тежаш йўли билан сарфлаш имкониятини 
қидириш, техниканинг тез ишдан чиқишига йўл қўймаслик учун уни даврий кўрикдан 
ўтказиб туриш, ёқилғини тежаб сарфлаш, керакли техникани танлашни билиш, электр 
энергиясини тежаб ишлатиш ва бошқалар. 
3.
Қишлоқ хўжалик ишларини электрлаштиришда электр энергиясидан фойдаланилар 
экан, бунинг учун ҳавфсизлик техникаси қоидаларини билиш ва унга амал қилиш 
лозимлигини уқтириш. 
4.
Қишлоқ хўжалигининг қайси соҳасида, нимани ёкиш, қандай жараёнда электр 
энергиясидан фойдаланиш кам ҳаражат, экологик жиҳатидан қулай, ҳамда арзон маҳсулот 
олиш мумкинлигини ўйлашга мажбур қилиш лозим. 
Қишлоқ хўжалик асослари йўналиши бўйича дарс ўтишда маълум таълим-тарбиявий 
масалаларни кўзда тутиш лозим. Уларга қуйидагилар киради: 


334 
1.
И.А.Каримов таъкидлаганидек ҳар бир дарсни ўтишда уларга миллий 
қадриятларимизни ўргатишимиз, шулар асосида уларни касб танлашга психологик 
жиҳатидан тайёрлашимиз лозим. 
2.
Меҳнат таълими дарсларида ўқувчилар меҳнат фаолиятининг турли формаларидан 
фойдаланиши лозим. 
3.
Меҳнат таълими дарсларининг ҳар бир босқичида аниқ тарбиявий масалаларни 
қўйиш керак. Масалан техник меҳнат қуйидаги босқичлардан иборат: 

Техника элементлари; 

Технология элементлари; 

Меҳнат ва ишлаб чиқаришни ташкил қилиш элементлари; 

Автоматика элементлари. 
Бунда техника элементларидан машина тушунчасини олиш мумкин. Машина – 
электрлаштирилган машина, яъни машинанинг ҳаракатланиши учун электр двигатели керак 
бўлиши айтилади. Бу двигател тўғрисида тушунча бериш лозим, бу машинадан ҳаракат 
қандай узатилишини айтиш мумкин. 
Иккинчидан дон янчиш комбайнида шундай машиналардан нечтаси ишлатилишини 
айтиш керак. 
Учинчидан ушбу электр двигатели тўғрисида қисқача маълумот бериш мумкин. Бу 
маълумотлар нималардан иборатлиги устида тўхталамиз: 

Неча фазали ўзгарувчан ток токдан фойдаланиши; 

Истеъмол қилинадиган ток кучланиши неча вольтлиги – 220, 380 В; 

Двигател қандай бошқарилиши; 

Электр двигателидан фойдаланишда риоя қилинадиган ҳавфсизлик техникаси 
қоидаларини билиши ва риоя қилиши кабилардир. 
Психологик таҳлил деганда ўқувчиларнинг фанга, касбга бўлган қизиқиши, идроки, 
маълумотлрни эсда сақлаш, кўникма ва малакаларни шакллантиришда боланинг ёши, 
қизиқишига асосий эътиборни қартиш керак. 
Психологик тадқиқотларнинг кўрсатишича ўқувчининг билим олишида 5 та сезги 
органи орқали информацияни қабул қилиши ва эсда сақлаш даражаси турлича экан. Кўриш 
орқали 83 фоиз информация қабул қилинса, гапириб бериш ва амалда бажариш орқали 
қилинган иш икки ҳафтадан кейин 90 фоиз эсда қолар экан. 
Ўқувчининг бирор касбга бўлган қизиқишини аниқлаш усуллари турлича, мисол, Ал 
Беруний ўзининг “Ҳиндистон” китобининг еттинчи бобида шундай ҳикояни баён қилган. 
Устоз шогирдлари билан қоронғи кечада йўл босар экан, улар йўл бўйида тик турган 
бир қора нарсани кўриб қолади. Шунда устоз шогирдларидан унинг нима эканлигини билиб 
келишларини ва айтишини талаб қилади. 
Биринчи бўлажак шогирд “билмайман”, иккинчиси “билмайман ва билишга қурбим 
етмайди”, учунчиси “тонг ёришса маълум бўлади” дебди. 
Устоз уларнинг жавобларига қараб хулосани чиқаради: 

Биринчиси билимсиз; 

Иккинчиси билимсиз ва ялқов; 

Учунчиси билимсиз бўлса ҳам интилиши бор. 
Учунчисини шогирдликка олади. 
Хулоса шундан иборатки, ўқитувчи мактабда боланинг қобилиятини аниқлаб олиши ва 
уни шу қобилияти бўйича бирор касбга йўналтириш лозим. 

Download 27,31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   247   248   249   250   251   252   253   254   ...   585




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish