Мақола ва тезислар номи

 
 
 
 
 
 
 
 

---

293 
OILAVIY TARBIYANING MUHIM OMILLARI 
 
Jumayeva G. J. 
Navoiy Viloyati Qiziltepa tumani
30-umumiy o‘rta ta`lim maktabi amaliyotchi psixologi 
Insonning ma`naviy jihatdan kamol topishiga oila muhim rol o‘ynaydi,chunki oila ikki 
muhim vazifani bajaradi-farzandlarini dunyoga keltirish hamda ularga to‘g‘ri tarbiya berishdir. 
Shu ma`noda birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovning….bu yorug‘ unyoda hayot bor 
ekan,oila bor.Oila bor ekan farzand deb atalmish bebaho ne`mat bor. Farzand bor ekan ,odamzod 
hamisha ezgu orzu va intilishlar bilan yashaydi,-degan fikrlari ayni muddaodir.Shuning uchun ham 
oila insoniyatning ilohiy va mo‘jizaviy kashfiyotidir 
Oila tarbiyasi- oilada ota-ona,vasiy yoki katta kishilar tomonidan bolalarni tarbiyalash.Yosh 
avlodning har tomonlama rivojlanishida muhim o‘rin tutadi.Oila tarbiyasida bolalar bog‘chasida 
maktabda ko‘chada, jamiyat joylarida qanday tutish kerakligi haqida aytib o‘tish shart. bolani sevish 
va izzatini joyiga qo‘yish, oilada qat`iy rejim va kun tartibini o‘rnatish, bolaning yosh va shaxsiy 
xususiyatlari-ni hisobga olish, boladagi o‘zgarishlarni kuzatib borish, undagi mustaqillikka intilish 
va tashabuskorlik sifatlarini qo‘llab quvvatlash lozim.
Oila qanchalik tartibli, uning a`zolari o‘rtasidagi munosabat samimiy bo‘lsa oila tarbiyasi ham 
shunchalik 
muvaffaqiyatli 
bo‘ladi.Oila 
tarbiyasida 
ota-ona 
obro‘si, 
ularning 
kuzatuvchanligi,sezgirligi, hozirjavobligi muhim tarbiyaviy ahamiyatga ega. Oila tarbiyasida 
tarbiya jarayoni zerikarli, quruq nasihatgo‘ylikdan iborat bo‘lib qolmasligi lozim. Bola hayotning 
ko‘p qismini oilada o‘tkazadi. Shu boisdan mavjud an`analar, urf-odatlar, rasm-rusmlar va 
marosimlarning ijobiy tasirida bola asta- sekin ka-mol topib boradi. An`ana va marosim oila 
tarbiyasining qudratli qurolidir.Oila tarbiyasi ijtimoiy tarbiya bilan uzviy aloqada 
bo‘lsagina,kutilgan natijalarga eri-shish mumkin. 
Oila tarbiyasida yutuklarga erishish ota-onalarning pedagogic bilimlarga egaligi,Oila 
tarbiyasi bo‘yicha tajribalar alma-shishi,ota-onalarni tarbiyaviy ishlarga qizg‘in jalb qilishga ham 
bog‘liqdir. Har bir ota-ona oila tarbiyasida o‘zlarining burch va mahsuliyatlarini chuqur anglashlari 
lozim.Shuning uchun oila tarbiyasida maktab va ota-onalar o‘rtasidagi ta`lim tarbiyaga oid 
birgalikdagi ishlari katta ahamiyatga ega. 
Ota-nalarning o‘qituvchilar bilan bo‘lgan uchrashuvlarida aytilgan fikr,ayniqsa qimmatlidir. 
Chunki ular o‘z farzandlari to‘g‘risida ko‘proq narsalarni bilib oladilar. Shuning uchun bola 
tarbiyasining tub mohiyatini tushungan har bir ota-ona oila bilan maktab o‘rtasidagi hamkorlikni 
mustahkamlashga intiladi. Bola maktabni tamomlagunga qadar ota-ona maktab bilan yaqin aloqa 
o‘rnatishi, farzandining darslarini o‘zlashtirishi, xulq- atvoridan xabardor bo‘lib turishi lozim. 
O‘z navbatida o‘qituvchi va sinf rahbari ham bolaning o‘qishi, odobi, xulqi maktabga o‘zini 
tuta bilishi haqidagi ma`lumotlarni ota-onaga yetkazishi, zarurat tug‘ilganda paydo bo‘lgan muam-
molarni birgalikda hal qilishi zarur.Farzandi maktabga brogan ota-ona maktab jamoasining a`zosi 
bo‘lib qolishi kerak.O‘qituvchi va sinf rahbari o‘z o‘quvchisining oilasi bilan mustahkam 
hamkorlikni yo‘lga qo‘ymog‘I lozim. 
Oila tarbiyasida ota-onalarning mahalla faollari, mexnat faxriylari bilan hamkorliklari ham 
muhim.Oila tarbiyasi farzandlarning har tomonlama kamol topishi uchun qulay sharoitlar 
yaratilsagina muvaffaqiyatli bo‘lishi mumkin.Oila tarbiyasida har bir oila o‘ziga xos xususiyatlarni 
namoyon qilmog‘I darkor.
Mustaqil o‘zbekiston zaminida yashayotgan har qaysi inson o‘z farzandining baxtu saodati, 
farzu kamolini ko‘rish uchun butun hayoti davomida kurashadi, mehnat qiladi va o‘zini 
ayamaydi.Oilada ota-onalar va bolalarning o‘zaro munosabatlarga prdagogik va psixologik 
bilimlarning qo‘llanishi muhim ahamiyat kasb etadi. Bunday bilimlarga- bolalarning yosh 
xususiyatlarini hisobga olish, ijtimoiy va umumiy psixologiya asoslarini hamda tarbiya metodlarini 
bilish kabilar kiradi. Ko‘ngilchan ota-onalar qattiqqo‘l ota-onalarga nisbattan o‘z farzandlarining 

---

294 
turli qiliqlariga, sho‘xliklariga e`taborsizlik bilan qaraydilar, ularning shovqin suronlariga e`tabor 
bermaydilar, turli o‘yinlarda bolalarga haddan tashqari erkinliklar beradilar. 
O‘zbek xalqining madaniyati tarixida Abdulla Qodiriyning “O‘tgan kunlar” romani alohida 
xurmat,ehtirom ila tilga olinadi.Unda ma`naviyat ,madaniyat, axloqiy- estetik munosabatlarning 
klasik namunalarini ko‘rishimiz mumkin:Oilaning har bir a`zosini o‘z munosabat uslublari,xatti –
harakat tamoyillari bor.Ular oilaning har bir a`zosi, har bir vaziyat uchun alohidalik, o‘ziga xoslik 
kasb etadi. 
Otabek-Kumush, Otabek- Yusufbek Hoji, 
Otabek-Qutidor, Otabek –Zaynab munosabatlari bunga misol bo‘la oladi. Munosabatning har 
bir vaziyatida ma`naviy na`muna mavjud.Shuning uchun ham oilaviy munosabatlar, uni bolalarda 
ma`naviyatli, sog‘lom bola qilib tarbiyalashda “O‘tgan kunlar senariysini andoza qilib olish 
mumkin.
Oilaviy tarbiyaning eng muhim omillari- oilaning mustahkam, ma`naviy sog‘lom asosda 
qurilganligi,avvalo ota-onalarning o‘zlari tarbiyalangan bo‘lishlari, ular o‘rtasida totuvlik, 
ahillikning barqaror bo‘lishi, farzandlarini kelajak hayotga, ijtimoiy munosabatlarga tayyorlash 
ularning kundalik e`tiqod tarzida ma`suliyatli burch ekanligini ongli tushunchalari va buni amalga 
oqlashlari kerak.