Mantiqiy sxemalar

aktiv mantiqiy daraja
 
deb ataladi
.
Shunday qilib, VA-YO‘Q elementlar 
uchun aktiv mantiqiy daraja –man.0, YOKI- YO‘Q elementi uchun –man.1 ga teng. 
Element kirishlarining bittasida
 
aktiv mantiqiy darajaning
 
mavjudligi elementning 
chiqishidagi
 
darajani aniqlar ekan (bunda elementning chiqish darajasi boshqa boshqa 
kirishlardagi darajalarga bog‘liq emas), elementning qolgan kirishlarida mantiqiy uzilish 
yuz beradi deb aytishimiz mumkin
.
Aktiv darajalarga teskari bo‘lgan darajalarni 
passiv mantiqiy daraja
 
deb ataymiz, 
VA-YO‘Q elementlar uchun passiv mantiqiy daraja – man.1, YOKI- YO‘Q elementi
uchun – man.0 ga teng. Elementning kirishlaridan bittasidagi passiv mantiqiy darajada, 
elementning chiqishidagi
 
daraja uning boshqa kirishlaridagi darajalar orqali aniqlanadi. 
Aktiv mantiqiy daraja va passiv mantiqiy darajalar tushunchasidan foydalanish

VA-
YO‘Q yoki YOKI-YO‘Q elementlariga qurilgan triggerlar ishining tahlilini 

osonlashtiradi
.
2.Triggerlarning vazifasi
Trigger bitta mantiqiy o‘zgaruvchining qiymatini saqlash uchun mo‘ljallangan (yoki 
bir razryadli ikkilik sonni; ko‘p razryadli ikkilik sonlarni saqlashda sonning har bir 
razryadini xotirada saqlash uchun alohida trigger foydalaniladi). Shunga asosan, trigger 
ikki holatda bo‘ladi: ulardan bittasi 0 holat deb, boshqasi 1 holat deb belgilanadi. 
Triggerlarning kirishiga ta’sir o‘tkazib, uni zarur holatga o‘tkaziladi. 
Asosiy belgilashlar
. 
Triggerning ikki chiqishi mavjud: to‘g‘ri 
Q
и inversli
 
Q.
Triggerning holati
 
bu chiqishlardagi quvvat darajasi bilan aniqlanadi: agar Q 
chiqishidagi quvvat man.0 
(
Q = 0) darajasiga mos keladigan bo‘lsa, trigger 0 holatda 
deb qabul qiladi;
Q=1 da esa trigger 1 holatda deyiladi. Q inversli chiqishidagi mantiqiy daraja trigger 
holatining inversiyasini ifodalaydi (Q = 1 holatida va aksincha ).
Triggerlar turli kirish tiplariga ega. Ularning belgilanishlarini va vazifalarini 
keltiramiz: 
R (ingliz. Reset) —0 holatiga alohida kirishni o‘rnatish;
S
(ingliz.Set) —1 holatiga alohida kirishni o‘rnatish;
К
— 0 holatiga universal trigger qurilmasiga kirishi; 
J— 1 holatiga universal trigger qurilmasiga kirish; 
Т— sanash uchun kirish ; 
D (ingliz. Delay) — shu kirishdagi mantiqiy darajaga mos keluvchi; holatga 
o‘rnatilgan triggerning qurilmasiga axborot kirish yo‘li ; 
С—boshqaruvchi kirish (sinxronlashtiruvchi);
Triggerning nomlanishi uning kirishlarining tiplari bilan aniqlanadi. Masalan, RS-
trigger — R va S tipli kirishlari mavjud bo‘lgan trigger
.
Triggerlar kirish signallariga javoban ta’sirlanishiga qarab ikki tipga bo‘linadi: 
asinxron va sinxron. Asinxron triggerda kirish signallari, triggerning holatiga ularning 

---

bevosita kirishlarga uzatilish momentidan boshlab, sinxron triggerlarda esa 
sinxronlashtiruvchi signalni C boshqaruv kirishiga uzatilgandan so‘nggina ta’sir etadi.
Triggerlar asosiy tiplarining umumiy tavsiflarini ko‘rib chiqamiz (triggerning har bir 
tipi o‘tishlar jadvali orqali tavsiflanadi). 16.2а-jadvalda keltirilgan o‘tishlar jadvali RS-
triggerning ishiga mos keladi. Bu yerda, Q
о —
triggerning joriy holati (kirishga aktiv 
signalni uzatish vaqtigacha bo‘lgan holati). R va S kirishlarda aktiv daraja mavjud 
bo‘lmaganda trigger joriy holatini saqlaydi. R = 1 aktiv signali triggerni 0 holatga 
o‘rnatadi R
=
1 signal esa 1 holatga o‘rnatadi. Jadvalda yulduzcha bilan kirish 
signallarining ma’n etilgan kombinatsiyasiga mos keluvchi holat belgilangan . 
16.2.b jadval JK-triggerning o‘tish jadvalidir. Bu tipdagi trigger RS-triggerdan 
kirish signallarining ma’n etilgan kombinatsiyalarining yo‘qligi bilan farq qiladi, J
= К 
= I
da trigger Qо joriy
 
holatga qarama-qarshi bo‘lgan holatga o‘rnatiladi.
16.2.c jadval D-triggerning o‘tishlar jadvalidir. Trigger D kirishdagi signal 
darajasiga mos keluvchi holatga o‘rnatiladi. 
16.2.d jadval Т-triggerning ishini aniqlaydi. T=О kirish signalida trigger Qо joriy 
holatni saqlaydi, T=1 kirish signalida trigger joriy holatga qarama-qarshi bo‘lgan 
holatga o‘tadi.
15.2-jadval