Mantiqiy Iqtisodiyot

Narxlar muvozanatga olib keladi

Bozor narxlari ham xaridorlarning, ham sotuvchilarning tanlovlariga ta'sir ko'rsatadi.

Agar narxining o'sishi mahsulotni xaridorlar uchun qimmatroq qilsa, odatda xaridorlar

mahsulotni kamroq miqdorga xarid kiladilar. Demak, tovar yoki xizmat narxi bilan

talab miqdori o'rtasida teskari bog'liqlik mavjud. Ushbu teskari bog'liqlik talab

qonuni

(?)

 deb ataladi.

Sotuvchilarga esa mahsulot narxining o'sishi qo'shimcha daromad keltiradi va

shuning uchun ham ular ko'proq mahsulot yetkazib berishga harakat qiladilar. Demak,

mahsulot narxi bilan taklif miqdori o'rtasida ijobiy bog'liqlik mavjud. Bu ijobiy

bog'liqlik taklif qonuni

(?)

 deb ataladi.

Talab qonuni shunchalik universal tushunchaki, iqtisodchilar unga biror

mazmunli istisno bor-yo'qligini o'nlab yillar davomida izlab topishga harakat qilib

kelyaptilar. Biroq, taklif qonuni deyarli doimo to'g'ri amal qilsada, u ba'zi istisnolardan

xoli emasligini nazarda tutish lozim. Misol uchun, o'qish to'lovini to'lash uchun

universitet talabasi ishlaydi (ya'ni ish kuchini taklif qilayapti). Uning ish haqi

(mehnatining sotish bahosi) oshdi, deb tasavvur qilaylik. Agar bu unga kamroq soat

ishlab o'qish to'lovini to'lashiga imkon bersa, darsga ko'proq vaqt ajratishi uchun u o'z

ish kuchi taklifini qisqartirishi mumkin.

Narx, talab va taklif miqdori o'rtasidagi o'zaro bog'liqliklarni iqtisodchilar

ko'pincha grafiklar yordamida namoyish qiladilar. Buning uchun tovar narxi vertikal y

o'qida, vaqt birligiga (masalan, ha a, oy yoki yil) tovar miqdori esa gorizontal x o'qida

ko'rsatiladi. 2-chizma klassik talab va taklif grafigini muzqaymoq va Gruziya milliy

valyutasi lari misolida namoyish etadi. Talab egri chizig'i xaridorlar alternativ

narxlarda turli miqdordagi muzqaymoq sotib olishlarini ko'rsatadi. Talab egri chizig'i

pastga va o'ngga yo'nalganligiga e'tibor bering. Bu narx pasaygani sari iste'molchilar

ELEMENT 1.6

Narxlar xaridor va sotuvchlar tanlovlarini muvozanatga keltiradi.

---

32

ko'proq muzqaymoq xarid qilishlarini bildiradi. Bu talab qonunini grafik orqali

ko'rsatishdir.

Taklif egri chizig'i ishlab chiqaruvchilar alternativ narxlarda turli miqdordagi

muzqaymoq ishlab chiqarishlarini ko'rsatadi. 2-chizmada ko'rsatilganidek, taklif egri

chizig'i tepaga va o'ngga yo'nalgan bo'lib, bu ishlab chiqaruvchilar yuqoriroq narxlarda

ko'proq muzqaymoq yetkazib berishga moyilligini bildiradi. Taklif egri chizig'i taklif

qonunini grafik orqali tasvirlaydi.

2-chizma: Talab, takilf va muvozanat narx