Mantiq ut- tayr

ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 1396
“Bo’ston” ni o’qir edik. O’sha vaqtda mening havasim “Mantiq ut-tayr” ga edi va men 
shu narsadan boshqasiga ko’ngil bermay qo’ydim: 
“Yodima mundog’ kelur bu mojoro,
Kim, tufuliyat chog’i maktab aro- 
Kim, chekar atfoli marhumi zabun,
Har tarafdin bir sabaq zabtig’a un.
Emgonurlar chun sabaq ozoridin,
Yo kalomullohning takroridin.
Istabon tashxizixotir, ustod- 
Nazm -u turkum ravon o’lsun savod.
Nasrdin ba’zi o’qur ham doston,
Bu “Guliston” yanglig’-u yoki “Bo’ston”.
Manga ul holatda tab’bul havas 
“Mantiq ut-tayr” aylab erdim ul tamas.
Topdi sokin-sokin ul takroridin,
Sodda ko’nglum bahra ul giriftoridin.
Tab’ ul so’zlarg’a bo’lg’och oshno,
Qilmadi mayl o’zga so’zlarg’a yano” (237) 
Alisher shayx Sa’diy SHeroziyning “Guliston” va “Bo’ston” asarlari bilan o’qigan 
bir vaqtda uni maftun etgan “Mantiq ut-tayr” fors adabiyotining klassiklaridan biri 
F.Attorning pantiestik falsafiy dostonidir. Navoiy boshqa asarlarida ham F.Attorga 
yuksak baho beradi. O’tmishning ajoyib kishilari tarjimai holidan iborat “Nasoyim ul-
muhabbat” da ham Navoiy F.Attorning boshqa sharq klassigi J.Rumiyning piri, ustodi 
bo’lganini uning asarlari 15- asrda Xurosonda mashhur bo’lganini aytadi. Navoiy o’zi 
ham A.Jomiy orqali F.Attordan dars oladi: “Shayx F.Attor Nishopuriy –Mavlono 
Jaloliddin Rumiy Balxdan Makkaga borurda Nishopurda ular suhbatiga yetibdurlar, ul 
kishilar ustozning shayxi kabidir”. “ “Asrornoma” kitoblarin o’zidan ayirmay, haqoyiq 
va maorif adosi iqtidosi alar mavlono doim ul kitobg’adur…Va xazrati buzrukvorining 
nazm va nasrdan musanofoti ko’ptur”. 
“Mantiq ut-tayr” dostoni o’rta asrning eng chuqur falsafiy asarlaridan biri 
bo’lishiga qaramay, Navoiyning zehnini o’ziga tortdi. Alisher faqat shu asarga berilib 
hamma narsani unutib, tengqurlaridan o’zini tortib, yolg’izlik axtaradigan bo’lib qoldi: 
Shoirning ota-onasi bundan tashvishga tushgani, undan kitobni tortib oladilar. Bola 
aqldan ozmasin deb, qo’rqib, o’qishni man etadilar. Ammo bu choralar befoyda edi. 
Alisher dostonni yodlab olgan va yashirincha takrorlab yurar edi: 
Onglag’och aftol aylab sho’r-u shayn,
Istemo etti bu so’zni volidayn.
Vahmig’ olib o’ldi andoqkim avom- 
Kim, erur so’z otashin-u, tabixom.

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2