Мантиқ илмининг предмети ва аҳамияти. Мантиқ фани ривожланишининг асосий босқичлари. Мантиқ илми ва тил. Формал мантиқнинг асосий қонунлари (тамойиллари). Тафаккурнинг универсал мантиқий шакллари ва усуллари. Тушунча

10–МАВЗУ: МАНТИҚ ИЛМИНИНГ ПРЕДМЕТИ, АСОСИЙ ҚОНУНЛАРИ. ТУШУНЧА ТАФАККУР ШАКЛИ СИФАТИДА

РЕЖА:

• Мантиқ илмининг предмети
• Мантиқнинг асосий қонунлари
• Тушунча. Тушунчанинг турлари
• Тушунчанинг таърифланиши ва бўлиниши

1-Масала

Мантиқ илмининг предмети

Мантиқ илмининг алоҳида фан сифатида шаклланиши

Аристотелнинг номи билан боғлиқдир.

У биринчи бўлиб, мантиқ илми ўрганадиган масалалар доирасини аниқлаб берди. Аристотелнинг

«Категориялар», «Талқин ҳақида», «Биринчи Аналитика», «Иккинчи аналитика», «Софистик раддиялар ҳақида», «Топика» номли асарлари бевосита мантиқ масалаларига бағишлангандир.

Унинг «Риторика», «Поэтика» асарлари ҳам мантиқий таълимотининг муҳим таркибий қисми ҳисобланади. «Метафизика», «Руҳ ҳақида» асарларида эса мантиқ масалалари маълум даражада баён қилинган.

Аристотель мантиқни «маълум билимлардан номаълум билимларни аниқловчи», «чин фикрни хато фикрдан ажратувчи» фан сифатида таърифлайди.

Мантиқнинг вазифаси чин фикрни, ҳақиқатни аниқлашдир, деб таъкидлайди.

Мутафаккир ҳақиқатнинг мавжудлигини, объектив характерини эътироф этган ҳолда, «билимларимизнинг воқеликка мос келиши - ҳақиқатдир», деб кўрсатади.

У ҳақиқатни аниқлашда нозидлик ва учинчиси истисно қонунларига амал қилиш зарурлигини таъкидлайди.

Мантиқ илми ҳамма вақт умуман барча билимларни, шу жумладан фалсафий билимларни ўрганишнинг ҳам зарурий шарти ҳисобланган.

Мантиқ илми ҳамма вақт умуман барча билимларни, шу жумладан фалсафий билимларни ўрганишнинг ҳам зарурий шарти ҳисобланган.

Фикримизни далиллаш учун буюк мантиқшунос олим Абу Наср Фаробийнинг “Фалсафани ўрганишдан олдин нимани билиш кераклиги тўғрисида” рисоласига мурожаат қиламиз. Фаробий бу асарида шундай деб ёзади: “...фалсафани ўрганишдан аввал...хато ва адашишдан сақловчи, ҳақиқат йўлини тушуниб олишга бошловчи нотиқ (сўзловчи) нафсини тозалаш зарур. Бу эса исботлаш тўғрисидаги илм (мантиқ илми) билан шуғулланиш натижасида қўлга киритилади”