Ma’nodosh so‘z va iboralarning badiiy matndagi o‘rni haqida ma’lumot bering

kuldi, ochildi, quvondi, gerdayib, osmondan qarab qadam bosdi... Xadichaxon esa ezildi, kuydi, o‘rtandi, xo‘rlanib – xo‘rlanib, achchiq – achchiq yig‘ladi. (Cho‘lpon)
Kontekstual antonimlardan badiiy asarda tasvirning ta’sirchanligini oshirish maqsadida ishlatiladi. Masalan:
«Zelixon Elchindan qasos haqidagi gaplarni birinchi marta eshitganda sergaklandi. U mushtdek yurakni qoyadek dard bosib turibdi, deb yursa, bu vujudda vulqon kuch to‘playotgan ekan...» (T.Malik)
Bu nutqiy parchada mushtdek va qoyadek so‘zlari «kichik» va «katta» ma’nolari bilan antonimik munosabatga kirishgan.
Zid ma’nolilikni barqaror birikmalarda ham ko‘plab kuzatishimiz mumkin. Iboralarda: ko‘kka ko‘tarmoq – erga urmoq, yuzi yorug‘ – yuzi shuvut, ko‘ngli oq – ichi qora, ko‘ziga issiq ko‘rinmoq – ko‘ziga sovuq ko‘rinmoq kabi. YOki so‘z va ibora o‘rtasidagi – leksik-frazeologik zid ma’nolilik: xasis – qo‘li ochiq, xafa – og‘zi qulog‘ida kabi. Maqol va matallarda: Kattaga hurmatda bo‘l, kichikka izzatda. Yaxshidan ot qoladi yomondan dod. Osmon yiroq – er qattiq. Hikmatli so‘zlarda: Bilmaganni so‘rab o‘rgangan – olim, orlanib so‘ramagan – o‘ziga zolim. (Alisher Navoiy).

5. 
   Ko‘p ma’noli so‘z va iboralarning estetik funksiya bajarishi haqida ma’lumot bering.
   

Yozuvchining tildan foydalanish mahoratini belgilashda badiiy nutq ifodaliligini qay darajada ta’minlay olganligiga e’tibor qaratiladi. Buni ko‘p ma’noli so‘zlarni o‘z o‘rnida, muayyan estetik maqsad bilan qo‘llay olishidan ham aniqlasa bo‘ladi. Ko‘p ma’noli so‘zlar nutqning ifoda imkoniyatlarini kengaytirishga ko‘maklashuvchi lisoniy vosita hisoblanadi. Masalan: Yuk so‘zi o‘zbek tilida ko‘p ma’noli so‘z hisoblanadi. O‘zbek tilining izohli lug‘atida mazkur so‘zning quyidagi ma’nolari qayd qilingan: 1) «Bir erdan ikkinchi erga ko‘tarib, tashib borilishi lozim bo‘lgan og‘irlik»; 2) «Kishini urintirib qo‘yadigan, tashvishga soladigan ortiqcha narsa, tashvish, dahmaza»; 3) «Qorindagi bola, homila»; 4) «Diniy e’tiqodga ko‘ra aziz-avliyolarni ranjitish tufayli yuz beradigan kasallik».⁷ Ardoqli adibimiz Cho‘lpon o‘zining «Kecha va kunduz» deb nomlangan romanida qahramonlar nutqida ana shu so‘zning 2- va 4- ma’nolarini qorishtirish asosida ham qahramonlar ichki dunyosini yorqinroq ochishga, ham chiroyli kulgi chiqarishga muvaffaq bo‘lgan: – Elkamda o‘n putdan o‘ttiz put