Ma’mur qahhorov

 
 
 
 
 
 
 
 
5- MAVZU 
 
FALSAFADA METOD MUAMMOSI,  
FALSAFIY  QONUNLAR 
 
I.  Falsafiy  metodologiya  tushunchasi.    «Metodologiya»(yunon. 
«metod»- «yo‗l» degani) falsafiy metodlar, ya‘ni dunyoni tushunish v a 
tushuntirish  yo‗llari,  usullari  haqidagi  ta‘limot.  Konkret  fanlar  uz 
predmetini  maxsus  metodlar  yordamida  o‗rganadi.    Borliqninig 
birmuncha  kengroq,  turli  sohalar  tutashgan  jixatlarini  o‗rganuv chi 
umumilmiy  metodlar  (induktsiya  v a  deduktsiya,  analiz  v a  sintez, 
analogiya,  modelllashtirsh,  eksperiment,  kuzatish  v a  boshqa) 
metodlar  ham  bor.  Bulardan farqli o‗laroq, falsafa borliqni bilish v a 
o‗zgartirishning  eng  umumiy  metodlari  bilan  ish  ko‗radi.    Falsafiy 
metodologiya  konkret  v a  umumilmiy  metodlar  o‗rnini  bosmaydi, 
aksincha, ular uchun nazariy negiz bo‗lib xizmat qiladi. 
Falsafa  v a  fan  tarixida  metod  haqidagi  maxsus  nazariyalar yangi 
dav rda,  aniqrog‗i,  XVIII  asrda  yuzaga  keldi.    Chunonchi,  ingliz 
faylasufi  Frensis  Bekon  ishlab  chiqqan  induktiv   metod,  fransuz 
faylasufi  Rene  Dekart  yaratgan  mexanistik  metod  shular 
jumlasidandir.    Ammo  ko‗pincha  bunday  urinishlar  biror  juz‘iy  fan 
(masalan, mexanika, matematika, biologiya v a xokazolar) metodiga 
umumiy tus berishdan, uni falsafiylashtirishdan nariga o‗tmagan. Buni 
zukkolik bilan payqagan buyuk nemis faylasufi G.-V.-F. Gegel falsafiy 
metodologiya,  falsafiy  metodning  xarakteri,  uning  konkret  fan 
metodlaridan  tub farqi haqida maxsus to‗htalgan.  Gegel ob‘ektiv  
idealistligiga borib, metodni borliqdan ajratib, uning rolini biryoqlama 
mutloqlashtirgan,  bo‗rttirib  ko‗rsatgan  bo‗lsa-da,  bu  unga  falsafa 

---

tarixida  birinchi  bo‗lib  dialetikani  umumfalsafiy  metod  sifatida 
tav siflashga,  uning  qonun  v a  kategoriyalarini  izchil  bir  tizimga 
birlashtirishga xalaqit bermadi.