Ma’mur qahhorov

Falsafiy  nuqtai  nazardan  metod dunyoni bilishning v ositasi, narsa-
hodisalarning  fikriy  in‘ikosi  ekan,  demak,  u  av v alo  tafakkurning 
xususiyatlarini  o‗zida  aks  ettiradi,  shunga kura, tafakkur yoki fikrlash 
uslublari ham turlicha bo‘ladi:  
1.  An‟anaviy  tafakkur  uslublari  (dogmatizm,  relyativ izm,  eklektika, 
sofistika, metafizika, dialektika).   
2.  Zamonaviy  tafakkur  uslublari  (sinergetika,  germenev tika, 
strukturav iy-funktsional tahlil). 
Endi an‘anav iy metodlar xususida qisqacha fikr yuritaylik: 
1.  Dogmatik  tafakkur uslubi yoki dogmatizm (lot. «aqida», «qoida» 
degani)  qoida  v a  xulosalarning  tarixiyligi  v a  nisbiyligini  nazardan 
soqit  qilish,  ularni  o‗zgarmas  deb  qarashdir.    Buning  oqibatida 
aqidaparastlikning  turli  (siyosiy,  falsafiy,  diniy,  ilmiy  v a  xokazo) 
ko‗rinishlari kelib chiqadi. 
2.  Relyativizm  (lot.  «nisbiy»  degani)  borliqda,  shu  jumladan, 
fikrimizda barqaror, muqim, doimiy xech narsa yuq, dunyo xaqidagi 
bilimlarimiz  xuddi  dunyoning  o‗zi  singari  nisbiy,  shartli,  beqaror  deb 
qarashdan iborat.  
3.  Eklektika  (yunon.  «tanlamoq»  degani)  turli-tuman,  gohida  bir-
biriga  teskari,  zid  fikrlar,  qarashlarni  sun‘iy  tarzda  bog‗lashga, 
birlashtirishga urinuv chi, aslida fikriy, mantiqiy boshboshdoqlik. 
4.  Sofistika  (yunon.  «mohir»,  «usta»  degani)  oqni-qora,  qorani-oq 
deb  suhbatdoshni  chalg‗itishga,  chalkashtirishga  asoslangan  soxta 
donishmandlik. 
5.  Metafizika  (yunon.  «fizikadan  keyingi»)  borliqda  v a  tafakkurda 
o‗zaro  aloqadorlik  hamda  ziddiyatlar  mav judligini  inkor  etuv chi, 
Gegel ta‘biri bilan aytganda, antidialeklik fikrlash uslubi.  
 Sanab o‘tilgan uslublarda murakkab tafakkur jarayonining biror-bir 
tomoni,  jixati,  bosqichi  yoki  xususiyati    boshqalaridan  ajratib  olinib, 
haddan  ziyod bo‗rttirib yuborilganligi sababli ular biryoqlamalik kasb 
etgan, v axolanki, shular hisobga olinmasa, mazkur metodlarning har 
birida  ozmi-ko‗pmi  ratsional,  ya‘ni  aqlga  muv ofiq  keluv chi  xossalar 
mav judligini  inkor  etib  bo‗lmaydi.    Shu  jihatdan  ularni  yagona  bir 
mukammal  metodga  birlashtirishga  intilishning  natijasi  sifatida 
yuzaga kelgan dialektik metod g‗oyat qimmatlidir.  
II.Falsafadagi  an‟anaviy  metodlarga  avvalo  dialektika  va