Ma’mur qahhorov



Download 0,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/95
Sana07.07.2021
Hajmi0,63 Mb.
#111976
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   95
Bog'liq
falsafa

Metodologik  funksiya  shunda  ko‗rinadiki, o‗z tadqiqot ob‘ektidan 
kelib  chiqib,  falsafa  borliqning  eng  umumiy  xususiyat,  jihat  v a 
bog‗lanishlarini  tegishli  kategoriyalar,  tamoillar  v a  qonunlarda 
umumlashtiradi.  Tabiat,  jamiyat  v a  inson  tafakkurini  o‗rganuv chi 


konkret  fanlar  o‗zlari  erishgan  yutuqlarni  izohlash,  talqin  etishda 
ushbu  nazariy  xulosalarga  yol-yoriq  sifatida  tayanadilar.  Negaki 
qismni  tadqiq  etish  bilan  mashg‗ul  fanlar  bir  butun  haqida 
umumlashmalar  chiqarishga  qodir  emaslar.  Borliqning  ma‘lum  bir 
qismini,  ya‘ni  bo‗lakni  o‗rganish,  u  haqda  xulosalar  chiqara  olish 
uchun esa butun haqida umumiy, nazariy bilimga ega bo‗lish zarur. 
Shu  jihatdan  falsafa  xususiy  fanlarga  nisbatan  umumnazariy, 
umummetodologiyav iy asos v azifasini bajaradi.  
Falsafaning evristik funksiyasining ma‘nosi shundaki, u ham barcha 
fanlar  qatori  borliqdan  yangi  jihat  v a  qonunlarni  kashf  etadi. 
―Ev ristika‖  –  lotinchadan  tarjimada  ―kashf  etmoq‖,  ―ochmoq‖ 
deganidir.  Tarixdan  ma‘lumki,  ko‗plab  faylasuflar  aniq  fanlar 
sohasida,  masalan,  fizika,  matematika,  geometriya,  tibbiyot, 
biologiya  fanlarida  olamshumul  kashfiyotlar  qilishgan,  yangiliklar 
yaratishgan.  Misol  tariqasida,  Ibn  Sino,  Forobiy,  Pifagor,  Arastu, 
Leybnits,  Kantning  ilmiy  yangiliklarini  keltirish  mumkin.  Muhimi 
faylasuflar  –  bir  butun  borliq  harakati  v a  taraqqiyotiga  daxldor 
nihoyatda  muhim  umumfalsafiy  qonun  v a  tushunchalarni  kashf 
etganliklari  bilan  mashhurdirlar.  Masalan,  Arastu  to‗g‗ri  fikrlashning 
uch  qonuni  –  ayniyan,  ziddiyat  v a  istisno  qonunlarini,  Gegel 
dialektika  qonunlarini  tom  ma‘noda  kashf  etgandilar.  ―Haqiqat  – 
chuqur quduqning tubida yashiringan‖ – degan edi qadimgi yunon 
mutaffakkiri  Demokrit.  Falsafiy  haqiqatlarni  topish  esa  boshqa 
sohalardagi  kashfiyot  v a  ihtirolardan  nazariy qimmati jihatidan aslo 
kam emas. 
Falsafaning  eng  muhim funksiyalaridan biri – gnoseologik funksiya 
bo‗lib,  insonning  biluv chanlik  qobiliyati,  bilish  faoliyati,  uning 
mexanizmlari,  bocqichlari,  usullari,  v ositalari,  haqiqatning  mezonlari 
haqidagi  ta‘limot  –  bilishning  umumfalsafiy  nazariyasidir.  Falsafani 
o‗rgangan  kishi  olam  haqidagi  umumiy  bilimlar  sohibi  bo‗libgina 
qolmay,  shu  bilimlarni  ko‗paytirish,  yanada  chuqurlashtirish  yo‗llari, 
usullaridan ham boxabar bo‗ladi. 
 Falsafaning  tarbiyaviy  funksiyasi  shundaki,  u  insonning  mohiyati, 
yashashdan maqsadi, hayotning qadr-qimmatini o―tmish v a kelajak 
nuqtai  nazaridan  oqilona  tushuntiradi,  moddiy  v a  ma‘nav iy 
boyliklarning  hayotdagi  o‗rnini  to‗g‗ri  belgilashga,  insonni  oliy 
qadriyat deb bilishga, ma‘naviy-ruhiy poklikka da‘v at etadi. Faylasuf 
o‗zini  foniy  dunyoning  o‗tkinchi  hoyu-hav aslari  bilan  bog‗lab 
qo‗ymaydi,  zero  olamda  yaxshi  nom  v a  ezgu  ishlargina  mangu 
qoladi.  Faylasuf  odamning  qanoat  v a  shukronalik  hissi  bilan 
yo‗g‗rilgan kamtarona, ammo yuksak ma‘naviyat to‗la shaxsiy hayoti 
har  qanday  namunadan  kuchliroq  ibrat  maktabidir.  Riv oyat 


qilishlaricha, qadimgi yunon faylasufi Diogendan: ―Falsafa sizga nima 
berdi?,  -  deb  so‗raganlarida  donishmand  kamtarlik  bilan:  -  Hech 
bo‗lmaganda  taqdirning  har  qanday  taqozolariga  tayyor turishni‖ 
deb jav ob qilgan ekan. Donishmand allomalarning pand-nasihatlari, 
o‗gitlari  inson  ma‘nav iyatiga  tengsiz  ozuqa  beradi.  Bu  haqda 
qadimgi dav r allomalaridan Epikur shunday degan: ―Faylasuflarning 
ulardan  inson  dav o  topmagan  so‗zlari  puchdir.  Xuddi  inson 
tanasidan  kasallikni  quv ib  chiqarmayotgan  tabobatdan  hech 
qanday foyda yo‗qligi kabi inson qalbidan dardlarni haydamagan 
falsafa ham befoydadir‖.  
Falsafaning  mafkuraviy funksiyasi shundaki, u odamni tabiat bilan 
bir  qatorda  jamiyat  taraqqiyotining  ustuv or  yo‗nalishlarini, 
istiqbollarini  oldindan  ko‗ra  bilishga,  ko‗p  qutbli  murakkab  bu 
dunyoda  mustaqil  yo‗l  topishga  o‗rgatadi.  Globallashuv   v a 
information tajov uzlar ta‘sirida keng tarqalayotgan g‗ayri ilmiy, mistik, 
irratsional,  ekletik,  aqidaparastlik  mafkura  v a  g‗oyalarining  
tazyiqlariga  bardosh  berish  uchun  odam  umuminsoniy  ma‘nav iy 
qadriyatlar  tizimiga,  sobit  ilmiy  asoslangan  e‘tiqodga  tayanmog‗i, 
av lodlardan  meros  falsafiy  madaniyatni  puxta  o‗zlashtirmog‗i  lozim 
bo‗ladi. Ayniqsa, jamiyat v a davlat rahbarlarining falsafiy madaniyati 
nihoyatda zarurdir. Aflotun bu to‗g‗rida shunday deydi: ―Inson zoti, 
dav lat  lav ozimlarini  haqqoniy  v a  to‗g‗ri  fikrlov chi  faylasuflar 
egallamaguncha  yoki  dav latlardagi  xukmdorlar  qandaydir  ilohiy 
ajrimga  ko‗ra,  chinakam  faylasuflarga  aylanmagunlarigacha, 
musibatlardan xalos bo‗la olmaydi‖. 
Falsafa insonni mustaqil, erkin fikrlashga o‗rgatadi, fikriy qaramlik v a 
mahdudlikka,  g‗oyav iy  bo‗shliqqa barham beradi, boshqa insonlar 
sha‘ni,  fikri,  g‗oyasini,  mafkurav iy  plyuralizmni  hurmatlashga,  turli 
g‗oyalar ichidan saragini-sarakka, puchagini-puchakka ajrata bilish 
malakasini hosil qiladi. 
O‗zbekisonning  dav lat mustaqilligi barcha sohalarda bo‗lganidek, 
falsafada ham sifat o‗zgarishlari amalga oshirishni taqozo etmoqda. 
Umuminsoniy v a milliy, sharqona v a islomiy an‘analarga qirilgan XXI 
asr  o‗zbek  milliy  falsafasini  yaratish  dolzarb  ilmiy-amaliy  v azifaga 
aylandi. 
 
TAYANCH TUSHUNCHALAR: 
Dunyoqarash, indiv idual v a ijtimoiy dunyoqarash, dunyoqarashning 
ijtimoiy-tarixiy  tiplari:  mifologik,  diniy  v a  falsafiy,  falsafa  fani,  falsafa 
fanining  predmeti,  falsafiy  bilimlar  tizimi,  falsafiy  fanlar  turkumi, 
falsafaning muammolar doirasi, tarkibiy qismlari, ijtimoiy v azifalari v a 
funksiyalari. 


 
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR: 
1. E‘tiqod v a mafkura dunyoqarash tizimida qanday o―rin tutadi? 
2.  Falsafiy  dunyoqarashning  mifologik  v a  diniy  dunyoqarashdan 
farqi nimada? 
3. ―Falsafa – fanlar fani‖ degan iborani qanday izoxlaysiz? 
4. Falsafa fanida milliy v a umuminsoniy jihatlar qay nisbatda?  
5. Falsafa v a falsafiy fanlarning o‗zaro aloqadorligi nimada? 
6.  Falsafa fanini o‗rganish insonga qanday naf keltiradi? 
 
ADABIYOTLAR: 
1.  Karimov   I.  A.  Yuksak  ma‘nav iyat-  yengilmas  kuch.  –  T,  
Ma‘nav iyat, 2008. 
    2.  Karimov   I.  A.  Donishmand  xalqimizning  mustahkam  irodasiga 
ishonaman. ―Fidokor‖ gazetasi, 2000 yil, 8 iyun. 
3.  Karimov   I.  A.  Jamiyatimiz  mafkurasi  xalqni-xalq,  millatni-millat 
qilishga xizmat etsin. – ―Tafakkur‖ jurnali, 1998, 2-son. 
4. Komilov  N. Tasav v uf. –  Toshkent, 2001. 
5. Falsafa O‗quv  qo‗llanma. – Toshkent, 2005. 
6. Falsafa Ma‘ruzalar matni. –  Toshkent. 2000.  
7. Qahhorov   M. Falsafa. Ma‘ruza matnlari. — Farg‗ona,  2000. 

Download 0,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   95




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish