Ma’mur qahhorov

 
 
 
 
 
 
8-MAVZU
BILISH FALSAFASI
I.
Falsafaning borliq va uning qonunlarini bilish
haqida baxs 
yurituvchi qismi «bilish nazariyasi» yoki «gnoseologiya» (yunon. 
«gnosis»-«bilim») deb nomlanadi. Garchi «gnoseologiya» termini ilmiy 
muomalaga kiritilganiga uncha ko‘p bo‘lmagan bo‘lsa-da, dunyoni 
aql-tafakkur asosida idrok qilish, fahmlash, bilish tarixan olis moziyga – 
insoniyatning go‘daklik va bolalik pallalariga borib taqaladiki, bu 
davrlarda xali ilm-fan, demakki, ilmiy bilish ham kurtak yozmagan edi.
Shu boisdan borliqni yaxlit bir butun sifatida anglashga qaratilgan 
falsafiy bilish
ilmiy bilish bilan bir narsa emas, balki ma’lum ma’noda 
ilmiy bilishni ham o‘z ichiga qamrab oladigan, to‘g‘rirog’i, unga 
tayanadigan, borliqning u yoki bu qismi, jixati, unsuri haqida emas, 
balki uning butun boshli tizim sifatidagi xususiyatlari va qonuniyatlarini 
o‘rganishga, tadqiq qilishga qaratilgan mohiyat-e’tibori bilan eng 
chuqur, keng va asosli bilishdir. 
Falsafiy va ilmiy bilish o‘rtasidagi tafovutni yanada yaqqolroq xis 
qilish uchun «Falsafa fanmi yoki fan emasmi?» degan savolni o‘rtaga 
qo‘yaylik. Bu savolning ham o‘ziga yarasha tarixiy ildizlari bor, zero 
XIX asrda g‘arbda falsafaning ijtimoiy ong shakli sifatidagi o‘ziga 
xosligini inkor etuvchi 
stseintizm
(lotin. «sayentis»-«fan») va buni 
yoqlab chiquvchi 
antistseintizm
oqimlari bu masalada uzoq vaqt 
tortishganlar. 
Fikrimizcha,