Ma’mur qahhorov

sotsiobiologik vujud
ga aylandi. Inson irodasi, 
hayvolarnikidan farqli o‘laroq, ong nazorati ostidadir. Odam o‘z 
ehtiyojini qondirish bilan cheklanmasdan, boshqalar uchun ham 
hayotiy muhim ne’matlar yaratadi. U barcha jonzotlardan ma’naviy 
ustunligi bilan ajralib turadi.
V.Inson hayotining ma’nosi. Hayot va o‘lim.
Hayot-abadiy, ammo 
alohida olingan individning umri o‘lchovli, chekli. Umr insonga faqat 
bir marta beriladi, uning yakunida o‘lim muqarrardir. Ushbu 
jumlalarda abadiyat va o‘tkinchilik, hayot va o‘lim o‘rtasidagi 
ziddiyat mujassamlashgandir.
Umrning vaqtinchaligi, o‘limning muqarrarligi har bir odamda 
ertami-kechmi bir qator tom ma’nodagi falsafiy savollarni tug‘dirishi 
tabiiy: Ho“sh, umrning ma’nosi bormi? Bor bo‘lsa, u nimada? 
Yashashdan maqsad nima? O‘lim nima? Bu savollarga har kim 
o‘zicha javob izlaydi. Shunga qaramay, azal-azaldan faylasuflar 
hayotning asl ma’nosini belgilovchi umumiy mezonlarni topishag va 
asoslashga urinib kelganlar. Misol uchun din bu dunyoda, ya’ni, 
foniy, o‘tkinchi dunyoda yashashdan ma’no bor, u ham bo‘lsa 
o‘zingni narigi-boqiy dunyoga hozirlashdir deydi.
Tasvvufdagi yassaviya, suhravardiya, kubraviya, naqshbandiya 
kabi tariqatlar ham o‘z vazifalarini insonga hayotning chin ma’nosini 
anglatish deb bilganlar. So‘fiy mutafakkirlarning o‘zlari bu borada 
shaxsiy namuna ko‘rsatganlar. “So‘fiy” iborasi «sof» so‘zidan 
olinganligi ham bejiz emas. Ular umrning ma’nosi-ma’naviy komillikka 
intilishda deb bilganlar. Bandai solih, dunyo foniyligini chuqur his 
etgan holda ezguliklar qilib qolishga, o‘zidan yahshi nomu-nishon 
qoldirishga shoshilishi, shariat, tariqat, ma’rifat va haqiqat 
bosqichlaridan o‘tmog‘i kerak. Dunyoviylikka moyil g‘ijduvoniya, 
naqshbandiya suluklari, ayniqsa, Naqshbandning “Dil ba yoru dast 
ba kor” tamoyili hayot ma’nosini tushunishda g‘oyat muhim 
tamoyildir.
Inson umrining ma’nosini ekzistensializm falsafasi azob-uqubat 
chekishda deb biladi. Inson, ularning fikricha, azob-uqubatlar uchun 
tug‘ilgan.