Mamleketlik universiteti jumanov m. A

17.4. Ekologiyaliq talim-tarbiyani Orta arnawli ham Joqari
oqiw orinlarinda alip bariw joliari
Turli oqiw orinlan ham kolledjlerde tayarlanatugin jas 
professional-texnik qanigelerdin ekologiyaliq bilimin asmw, turli 
tarawlarda xizmet etetugin jumisshi-xizmetkerlerde tabiyat ham 
onnan paydalaniw, qorshagan ortaliqqa hurmet-itibar menen 
qaraw, paydalamp atirgan asbap - uskene, texnikadan tabiyat 
bayliqlarma ziyan keltirmeytugin darejede paydalaniwda jaslardi 
uyretiw - ekologiyaliq talim-tarbiyamn tiykan esaplanadi.
Bunday maqsetke erisiw bansinda tomendegi jumislar 
isleniwi kerek:
1. Oqiw ormlan ham kolledjler oqiw rejeleri, dasturleri, 
tarbiya islerine «Qorshagan ortaliqti qorgaw» ham «Ekologiya 
tiykarlan» temalarm kiritiw, joqari kurslarda tabiyat ham tabiyiy 
bayliqlardan paydalaniw bansmdagi sabaqlardi kobeytip banw;
2. Ekologiyaliq talim - tarbiyaga baylamsli oqiw reje hamde 
dasturlerdi oqiw onnlari, kolledjlerdin qanigeler tayarlaw 
basqishina qarap duziw kerek. Maselen, samolyot onlaw, aziq- 
awqat, geologiya ham gidrogeologiya, sawda, mashina onlaw, 
awil xojaligi, metodikaliq qollanbalar jaratilgan bolip, olarda har 
bir qanigeliktin tabiyatqa unamsiz tasir etiwi ham qanday jollar 
menen qorshagan ortaliqti saqlaw mumkinligi siyaqli mashqalalar 
oz juwmagin tapqan boliwi kerek;
486

---

3. Tabiyatti qorgaw ham ekologiyaga baylamsli jana oqiw 
rejeleri, dasturleri, oqiw qollanbalarinm basqa sabaqlar qatarma 
kiritiwi jas qanigelerdin qabiletin asiradi ham keleshekte joqari 
bilimli texnik - injener - pedagog - ekologlar tayarlawga imkan 
beredi;
4. Turli 
karxanalarda xizmet 
etip 
atirgan jumisshi- 
xizmetkerlerdi qayta tayarlaw joli menen, olarda tabiyat ham 
tabiyiy bayhqlardan aqilga muwapiq paydalamwga shaqiradi. 
Bunday maqset belgili bir ekologiyaliq talim-tarbiya dasturi ham 
metodikaliq qollanbalar tiykarmda amelge asinladi.
5. Oqiw ormlan, kolledjler talabalanna qorshagan ortaliq 
mashqalalanna baylamsli ekologiyaliq talim-tarbiya beriwde 
basqa sh61kemlerdin tajiriybe, talaplarm uyreniw, amawli 
ekologiyaliq basqish kozde tutilgan kurs, diplom ham proekt 
islerin tapsinw, olardin natiyjelerin putkil xaliqqa jetkiziw, 
talabalardi xoshametlew kerek boladi.
Ekologiyaliq talim-tarbiya joqan oqiw ormlannda janadan 
duzilgen oqiw rejeleri, amawli dasturler ham metodikaliq 
usimslar tiykarmda alip banliwi, bul haqqmda biologiyaliq ham 
biologiyaliq emes panler ortasmdagi turaqli uzliksiz baylamslar 
tiykarmda sabaqlar otilip, tabiyat ham onm bayhqlann qorgawda, 
joqari bilimli qanigeler tayarlaniwi shart.
Sonday maqsetlerge erisiw ushm oqiw onnlan, joqan 
mekteplcr ushm amawli, kop qirli quramali oqiw rejesi, dasturi 
islep shigilip, olarda qorshagan ortaliqti qorgaw haqqmda alip 
banlatugin ekologiyaliq talim - tarbiya islerin amelge asinw 
rejeleri hamde joqan bilimli ekolog metodistler, ekolog- 
pedagoglar tayarlawdin waziypalan ham oz ornm tapqan boliwi 
kerek.
Ekologiyaliq talim-tarbiya algan qanigelerde qorshagan 
ortaliqtin duziliwi, onda bolip atirgan waqiyalar, ekologiyaliq 
ozgerisler hamde xaliq xojaligimn turli tarmaqlarman shigip 
atirgan artiqsha qaldiqlarm qayta islew joli menen ziyanli zatlar 
kolemin azaytiw, tabiyatti saqlaw haqqmdagi tajiriybelerdi 
uhwmalastinw ham basqa jerlerge de tarqatiw, tabiyiy 
bayhqlardan paydalamwda lsirapgershilikke jol qoymashq,
487

---

qorshagan ortaliqti qorgawdi joqari darejede alip banwda xaliqti 
qarata biliw sheberligi boliwi kerek.