«Rim klubi» nin dagazalangan keyingi global modellerinde
(1974; 1990; 1992) jana sharayatlar esapqa alingan, osiw
crkinliklerine, ekologiyaliq apatshiliq qawpine qaraslar ozgergen.
1972-jil
5-iyunda
Stokgolmda
Birlesken
Milletler
Sholkeminin qorshagan ortahq boymsha birinshi Uliwma xahqhq
Konferenciyasi otkizildi. Onda 113 mamleket wakilleri qatnasti.
Konferenciyada ekologiyaliq bagdarlangan social-ekonomikaliq
rawajlamw ideyasi alga surilgen bolip, ogan muwapiq xahq
turmis darejesinin artiwi jasaw
ortahgmm jamanlasiwi ham
tabiyiy sistemalardmbuziliwmajol qoymawi lazim.
Ekologiyaliq
rawajlamw
mamleketler
arasmdagi
munasibetler ham ekonomikadagi tezen ozgerisler, resurslardi
bolistiriw
ham
paydalamw
strategiyasinda,
diinyanm
rawajlaniwmda tup ten buriliwdi kozde tutadi. Ekologiyaliq
rawajlaniwdin tiykargi talaplan Konferenciyada qabil qihngan 26
principtqp ibarat «Stokgolm deklaraciyasi» lmda keltirilgen. Bul
principlerden birinde «Har bir insan qolayli ortahqta jasaw
huqiqma iye, omn sipati bolsa insanlardi munasip omir
keshiriwge ham rawajlamwga erisetugin darejede bohwi kerek»
dep atap otiledi. Qabil etilgen «Tadbirler Rejesi» 109 bandten
ibarat bolip, onda ayriqsha mamleketler
ham xahq araliq birge
islesiw ortasmda qorshagan ortaliqti qorgawdm sholkemlestiriw,
siyasiy ham ekonomikaliq maseleleri jantilgan. Xaliq arahq
sholkemler iskerligin asiriwga ayriqsha itibar korsetilgen.
Konferenciya qarari menen omn ashihw kuni - 5 iyun Putkil jer
juzlik qorshagan ortaliqti qorgaw kuni dep belgilendi.
Konferenciyadan son, belgilengen waziypalardi amelge
asiriw ushm BMShnin Bas assambleyasi qorshagan ortaliq
boymsha amawli dasturi - YUNEP(UNEP) ti duzdi. YUNEP
birinshi nawbette en
aktual mashqalalar - shollesiw, topiraqlar
degradaciyasi, dushshi suw zapaslarmm kemeyiwi, okeanlardin
pataslamwi, togaylardin kesiliwi, qimbatli haywan ham osimlik
turlerinin jogaliw mashqalalari boymsha usimslar islep shigiwi
kerek edi. Putkil jahan qorshagan ortaliq fondi sholkemlestirildi.
Fond BMShga agza mamleketlerdin tolemi esabman rawajlamp
atirgan mamleketlerdegi turli ekologiyaliq
mashqalalardi sheshiw
boymsha joybarlardi qarjilandiriw belgilendi.
461
Stokgolm Konferenciyasman keyin diinya jamiyetshiligi
ekologiyaliq jonelistegi rawajlamwga erisiw boyinsha daslepki
qademlerin tasladi. 1975-jili xaliq sam 4 milliard, 1987-jili 5
milliardtan asti. Diinyanm turli shetlerindegi ekologiyaliq krizis
jagdayi
terenlesti.
Aral
tenizinin
qunwi,
Arqa
Afrika
mamleketlerindegi qurgaqshiliq, Chernobil AES avariyalari,
okeanlardin
neft onimleri menen pataslamwi, «ozon tesikleri»
mashqalalan shegara bilmesligi, regional ham global aqibetleri
menen korindi.
1983-jili BMSh Bas Xatkerinin baslamasi menen Qorshagan
ortaliq ham rawajlamw boyinsha xaliq araliq komissiyasi dvizildi.
Norvegiya bas waziri G.X.Bruntland basshihgmdagi komissiya
1987-jili «Bizin uliwma keleshegimiz» dep atalgan lekciyam
dagaza etti, Usi hujjette iri ekologiyaliq mashqalalardi
ekonomikaliq, socialliq ham siyasiy mashqalalardan ajiralgan
halda sheship bolmawi bayan etilgen.
Komissiya qorshagan
ortaliq
ushm
qawipsiz
bolgan
ekonomikahq-ekologiyaliq
rawajlamw dawirine otiw zarurligin jaqlap shiqti. Lekciyada eh
daslep jamiyettin turaqli rawajlamw johna otiw zaruriyati biykar
etip bolmaytugm juwmaqlar tiykarmda dalillep berildi.
Do'stlaringiz bilan baham: