Mamleketlik universiteti jumanov m. A


Topiraqta  organizmlerdin



Download 15,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet109/306
Sana09.04.2023
Hajmi15,82 Mb.
#926362
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   306
Bog'liq
ekologiya. jumanov m.a

Topiraqta 
organizmlerdin 
tarqaliwi. 
Topiraqta 
organizmlerdin rawajlamwi ham olardin tarqahwmda topiraqtm 
duzilisi, 
omn 
har-qiyli 
qasiyetleri 
(duzhhgi, 
kislorodqa 
toymganligi h.b.) ham basqa ortahq faktorlan ulken rol oynaydi.
Adette qumlaqli ham llayli topiraqlarda qurtlar ham qoriizlar 
kop boladi. Biraq, ulken boleksheli topiraqlar tez qurip qaliwi 
sebepli olarda qurtlar ham qomzlar juda az boladi. Suw hawizleri 
shetlerindegi qum ham llay qumlarda polixetalar, kvarc qumli 
jerlerde shayanlar ushirasadi.
171


Organizmlerdin formasi, ulkenligi topiraq boleksheleri ham 
gewekler ishinde hareket qilrwga beyimlesken. Bularga qurtlar, 
turbellyariyalar ham infuzoriya kiredi.
Topiraqtm jaqsi gewekligi, suw ham hawaga toyinganligi 
kopshilik haywanlardin topiraq qatlamlarmda erkin hareket 
qiliwina imkaniyat beredi. Tigiz ham az gewekli topiraqlarda 
haywanlardm hareket qiliwlarm qiyinlastiradi. Kolorado qonizi 
awir ham lgalliq kop topiraqlardin bet boliminde qislaydi ham 
olardin qista nabit boliwi kop ushiraydi. Jerdi qazip jasawshi 
haywanlardm (qurtlar ham quminsqalar) hareketi topiraqtm 
gewekligine baylanisli emes. Тек gana tigiz ham qatti 
topiraqlarda 
kislorodtin 
jetispewshiligi 
haywanlar 
ushm 
sheklewshi faktor boliwi miimkin. Topiraqtm bet boliminde 
kislorod organizmler ushm jeterli boladi, biraq topiraq qatlami 
terenliginin artiwi menen kislorod kemeyip iyis gazi mugdan artip 
baradi. Maselen, 15 sm terenlikte C 0
2
nm mugdan 1,1 % bolsa, 
70 sm terenlikte 9,4% ke jetedi (Dajo, 1975).
Topiraq betinde ham osimliklerdin qaldiqlan astinda 
jasaytugm haywanlar CO
2
tasirin sezbeydi. Termitler, qurtlar C 0
2
nin joqan koncentraciyasina shidamli boladi.
Kopshilik 
apiwayi 
diizilgen haywanlar yanm 
aerob 
sharayatta jasasa, ayinm organizmler zatlardm oksidleniwinen 
tiklenip atirgan kislorodtan da paydalanadi.

Download 15,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   306




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish