|
Basqarıw shólkemleri
Basqarıw shólkemleri wazıypasınan qaramastan, olardıń basqarıw bólimlerin kabinada jaylasıwı tómendegi principlerge tiykarınan ámelge asırılıwı kerek: háreketti tejew, yaǵnıy háreketler sanı hám aralıǵı múmkinshiligi barınsha kemrek bolıwı ; hárekettiń ápiwayılıǵı ; hapakatnıń tawısıwı keyingi háreketti baslawǵa qolay bolıwı ; ayaq hám qol arasında háreketlerdiń optimal bólistiriliwi; basqarıw shólkemleriniń jaylasıwı ayaq hám qol háreketleniwi sheńberinde bolıwı kerek. Ekinshi dárejeli basqarıw shólkemleriniń ornatılıwı jol qoyılatuǵın uzaqlıqta bolıwı kerek. Basqarıw shólkemleri tizilmasi avtomobildiń háreket baǵdarın ózgertiw, ásteletiw, toqtatıw ushın xızmet etedi hám eki bólekke bólinedi.
1. Rul basqarması. Rul basqarmasınıń gidrokuchaytirgichi aydawshına rul chambaragini jeńil búklemine járdem beredi. Rul gidrokuchaytirgichi avtomobil dvigateli islep atirǵan waqıtta isleydi.
2. Tormoz basqarması. Tormoz basqarması avtomobildiń háreketleniw tezligin kemeytiw, avtomobildi toqtatıw hám qo'zg'almas jaǵdayda saqlap turıwǵa xızmet etedi.
Tormoz sisteması tormoz mexanizmleri hám uzatpadan ibarat bolıp, wazıypasına kóre: jumısshı hám toqtap turıw tormoz sistemasına bólinedi.
Avtotransport qurallarınıń basqarıw shólkemleri iiki bólekke bólinedi, yaǵnıy, tiykarǵı basqarıw shólkemleri hám ekinshi dárejeli basqarıw shólkemlerine.
a) Tiykarǵı basqarıw shólkemlerine tómendegiler kiredi:
rul chambaragi;
sırtqı yorituvchi shıralardı hám búklem shıraların jaǵıp óshirgish richagi;
tislesiw mexanizmi, tormoz basqarması hám janılig'i támiyinlew sistemasınıń tepkilari;
uzatpalar qutisinıń tekshelerin almastırıw richagi.
b) Ekinshi dárejeli basqarıw shólkemlerine tómendegiler kiredi:
mul'timediyani basqarıw blokı ;
avtomobildiń salonini samallatıwdı hám temperaturasın baqlawdı basqarıw blokı.
Aydawshın informaciya menen támiyinleytuǵın qurallar
Avtomobildiń basqarıw panelindegi informaciya menen támiyinleytuǵın qurallar, yaǵnıy qadaǵalaw ólshew ásbapları avtomobil dvigateliniń ol yamasa bul agregatlarinıń benuqson islep atirǵanlıǵın qadaǵalaw etip turadı.
Derlik hámme ásbaplar aydawshınıń kózi aldında ásbaplar panelinde jaylasqan.
Atap aytqanda, taxometr dvigatel' tirsekli valinıń aylanıwlar sanın, spidometr háreketleniw tezligin, odometr basıp ótilgen joldıń aralıǵın kórsetedi.
Jaqtılandıriw hám signalızatsiya sistemasınıń úskeneleri avtomobildi kúnniń qarańǵı waqtında háreketleniwi ushın zárúr boladı. Olar avtomobil gabaritlarini belgilep beredi, basqa aydawshılardı onıń búklemi yamasa toqtap qalıwı haqqında eskertedi, joldıń hám avtomobil yamasa avtobus saloninıń sáwlelendirilmektesin támiyinleydi.
Zamanagóy avtomobildiń old bólegindegi blok fara úskeneleri háreketleniw degi ózgerisler tuwrısında, yaǵnıy búklem kórsetkishi, avtomobil gabaritlarini belgilep beretuǵın kishkene shırasha, uzaqtı hám jaqındı yorituvchi fara chirog'idan ibarat.
Avtomobil arqa bólegine de shıralar blokları ornatılǵan bolıp olar hárekettiń basqa qatnasıwshılarǵa signal beriwge mólsherlengen.
Oǵan búklem kórsetkish shıraları, keyin basıp júriw chirog'i, tormoz chirog'i waqtında toqtap qalıw belgi chirog'i hám de gabarit jaqtılandıriw shıraları kiredi.
Jaqtılandıriw ásbapları hám shıralı signalızatsiyani basqarıw aydawshı tárepden qolda yamasa ol, yamasa bul sistemada jaylasqan jalǵawshı járdeminde avtomat túrde ámelge asıriladı. Mısalı, aydawshı tormoz pedalini basqan zamati qızıl shıralar ǵárezsiz túrde janadı.
Tormoz sistemasınıń germetikligi ústinen bir qatar ásbaplar qadaǵalaw etedi. Bakchada tormoz suyıqlıǵı muǵdarı datchigi bar, ásbaplar panelinde bolsa suyıqlıq oqib ketiwinde janatuǵın qızıl shıra bar. Tap soǵan uqsas shınjır dvigateldi maylaw sistemasında moynıń basımı túsip ketkenin xabarlaydı.
Dvigateldiń qızıwı ústinen ápiwayı lampa emes, mili bolǵan ásbap gúzetip baradı. Oǵan qaray aydawshı dvigateldiń qızıw temperaturasın baqlawı múmkin. Eger temperatura kóterilip, dvigateldiń qızıp ketiw qáwipi júzege kelse, qáweterli qızıl shıra janadı.
Jaqtılandıriw hám signalızatsiya sistemasınıń úskeneleri avtomobildi kúnniń qarańǵı waqtında háreketleniwi ushın zárúr boladı. Jaqtılandıriw sisteması avtomobil tunda háreketlanganida jollardı hám jetkiliklishe kórinbeslik sharayatlarında háreketlanganida yamasa toqtap turǵanında óz kóleminiń basqalarǵa qáwip salıp qoyıwı múmkinligin bildiriw ushın xızmet etedi. Olar
avtomobil gabaritlarini belgilep beredi, basqa aydawshılardı onıń búklem yamasa toqtap qalıwı haqqında eskertedi, joldıń hám avtomobil yamasa avtobus saloninıń sáwlelendirilmektesin támiyinleydi.
Priborlar panelinde qandayda bir indikator signal bersa, tezlik penen háreketti toqtatıp, onı jónge salıw qılıw ilajların kóriwi kerek. Usınıń menen birge, qadaǵalaw yoritgichlari arqalı uzaqtı jaqtılandıriw faralarinıń qadaǵalawı, salon qapılarınıń tolıq yopilmaganligi, suwıtıw suyıqlıǵınıń temperaturası, akkumulyator batareyasınıń zaryadlanayotganligi hám basqa
kerekli maǵlıwmatlar haqqında informaciya beriledi. Zárúr bolǵan bahalardı o'lchaydi, avtomobil sistemaları islewin qadaǵalaw etedi hám aydawshına informaciya beredi.
Basqarıwdıń avtomatlastırılgan sistemaları
Do'stlaringiz bilan baham: |
