Mamleketimizde avtomobilsazliqtiń rawajlanıw basqıshlari

Uzatpalar qutisinıń islewi
F16 markalı hám shesternyalari mudami tislesiwda bolǵan bes teksheli uzatpalar qutisi tiykarǵı uzatpa menen bir blokda jaylastırılǵan. Tekshelerge qosıw sinxranizatorlar járdeminde ámelge asıriladı. Keyin basıp júriw tekshesinde sinxranizator joq, sol sebepli keyin basıp júriw tekshesi háreketleniwshi aralıq shesternya járdeminde ámelge asıriladı.

Синхронизатор конструкцияси
	Синхронизатор конструкцияси Uzatpalar qutisinıń islewi F16 markalı hám shesternyalari mudami tislesiwda bolǵan bes teksheli uzatpalar qutisi tiykarǵı uzatpa menen bir blokda jaylastırılǵan. Tekshelerge qosıw sinxranizatorlar járdeminde ámelge asıriladı. Keyin basıp júriw tekshesinde sinxranizator joq, sol sebepli keyin basıp júriw tekshesi háreketleniwshi aralıq shesternya járdeminde ámelge asıriladı. Selektor richaginıń R, R, N, D tiykarǵı rejimleri bolıwı múmkin. Usınıń menen birge D3 (yamasa S) hám D2 (yamasa L) (a suwretde), hám de qosımsha rejimler, mısalı W (winter qıs) rejimi. Bul (a suwretde) kórsetilgen háripler tómendegi mánislerdi beredi: R (parkovka) tek avtomobildi tolıq toqtatıp hám toqtatıp turıw tormozına qoyılǵannan keyin richagnıń bul jaǵdayǵa keltiriw múmkin. Toqtap turıw jaylarında mashinanı qaldırilganda, hám de dvigateldi ót aldırishda richag naǵız ózi xolatda bolıwı kerek. R (keyin basıp júriw) avtomobil tolıq toqtaǵannan keyin, tormoz tepkisini basıp turıp richagni bul jaǵdayǵa keltiriw múmkin (keri jaǵdayda buz'ladı ). N (neytral' jaǵday ) burawshı moment dvigatelden jetekleytuǵın dóńgeleklerge uzatılmayotganligini ańlatadı. Richagnıń bul jaǵdayında dvigateldi ót aldırıw múmkin. Avtomobil háreketlanayotganda selektor richagini " N" jaǵdayına qoyıp bolmaydı, uzatpalar qutisi aynıwı múmkin. D (júriw) selektor richaginıń bul jaǵdayında avtomobildiń normal' sharayatta háreketleniwi támiyinlenedi. Avtomobil tezliginiń artpaqtası yamasa azayıwı menen aydawshınıń qatnasıwisiz uzatpalar avtomatikalıq ózgerip baradı. D3 (S) tomenlegen uzatpalar diapazonı. Ádetde onsha úlken bolmaǵan tik biyiklik hám qıyalıqlarda qollanıladı. Dvigatel menen tormozlaw D jaǵdayǵa salıstırǵanda natiyjelilew. D2 (L) tomenlegen uzatpalar ekinshi diapazonı. Salmaqli jol sharayatlarında (tawlılar, jolsızlıqlar hám soǵan uqsawlar ) qollanıladı. Bunda dvigatel menen tormozlaw S jaǵdayǵa salıstırǵanda natiyjelilew. Avtomatikalıq uzatpalar qutisinıń selektor richagini D jaǵdaydan D3 yamasa D2 jaǵdayǵa hám D2, D3, D jaǵdaylarǵa avtomobil haraktlanayotganda ótkeriw múmkin. Aqırǵı jıllarda shıǵarılǵan avtomatikalıq uzatpalar qutıları qosımsha tezleniw rejimleri menen úskenelestirilgen bolıwı múmkin: N normal', Ye ekonom (qolaylı ), S sport. Uzatpalarni qolda almastırıw rejimi bolǵan avtomatikalıq uzatpalar qutıları da boladı. Bul rejimge ótiw ushın selektor richagini qosımsha " koridor" ga (b suwretde) ótkeriw kerek. Richagni bólekan " + " yamasa "" tárepke og'dirib, uzatpalar izbeizligin asıp barıwǵa yamasa tómenlep barıwǵa ózgertiw múmkin. Avtomatikalıq uzatpalar qutisi bolǵan avtomobilde háreketti baslaw ushın oń ayaq menen tormoz tepkisi basıladı hám qol menen selektor richagi R, R yamasa N jaǵdayınan D (júriw) jaǵdayına ótkeriledi, keyin toqtatıp turıw tormozı qoyıp jiberiledi. Tormoz tepkisi qoyıp jiberilganda (oń ayaq menen), avtomobil tezlik penen háreketti baslaydı. Háreket tezligin asırıw ushın oń ayaq menen " gaz" tepkisini tuwri basıladı. Avtomobil tezlashayotganda uzatpalar avtomatikalıq asıp (1, 2, 3... ) ózgerip baradı. Tezlikti ásteletiw ushın " gaz" tepkisini azǵantay yamasa pútkilley qoyıp jiberiledi, bunda uzatpalar avtomatikalıq túsip (... 3, 2, 1) barıw tártibinde ózgeredi. Eger avtomobildi demde ásteletiw yamasa toqtatıw kerek bolsa, oń ayaq menen tormoz tepkisini tuwri hám qattılaw basıladı. Shap ayaq avtomobildi basqarıwda qatnasıw etpeydi. Qısqa múddetke toqtaǵannan yamasa páseytiwgennen keyin háreketti baslaw yamasa dawam ettiriw ushın oń ayaq menen tormoz tepkisi tuwri basıladı. Bunda selektor richagi D jaǵdayda qolaveradi.

KARDANLI UZATPA.

Avtomobildiń jetekshi ko'prigi uzatpalar qutisi yeki bólistiriw qutisiga salıstırǵanda pastrokda jaylasqan. Sol sebepli kúsh uzatıwshı kardanli uzatpanıń vali uzatpalar qutisi yeki bólistiriw qutisi valiga salıstırǵanda  múyesh astında jaylasadı. Jetekshi kópir ramaǵa elastik aspalar jerdemida maxkamlanishi sebepli avtomobildiń háreketinde ol vertikal tebranib turadı. Bul bolsa uz gezeginde  múyeshnıń sonıń menen birge, kardan valnıń uzınlıǵın ózgerip turıwına alıp keledi.
Kardanli uzatpanıń wazıypası oqları bir sızıqta jetpegen hám ózara jaylasıwı ózgerip turatuǵın vallar arasında burawshı mometni uzatıp beriwden ibarat.
Kardan uzatpa sxeması
Kardanli uzatpa bólimleriniń jaylasıw sxeması.
1uzatpalar qutisi; 2, 6, hám 8kardanli sharnirlar; 3orliqkardan vali;
4orliq tayansh; 5shlitsli birikpe; 7tiykarǵı karlan vali; 9 tiykarǵı uzatpa; 10 ressora; 11rama. Taza kardan sharnir:
1 hám 3 vilkalar;
2krestovina; 4kardan

Birdey múyesh tezlikli

sharikli kardan sharniri:
1 hám 5 yarım oqlar ; 2 hám
4salmalar ; 3 jetekshi sharikler;