Mamlakatshunoslik

Noto‘g‘ri fe’llarning turlari

المثال, solim sifat fe’llar. O‘zak harflarining birinchi illatli harf bo‘ladi. وعد (يعد),وجل (يوجل), يئس (ييأس).

الأجوف, bo‘sh fe’llar. O‘zak harflarining ikkinchisi illatli harf bo‘ladi. قال يقول, صار يصير, سار يسير.

الناقص, noqis fe’llar. O‘zak harflarining oxirgisi illatli harf bo‘ladi. دعا يدعو, بنى يبنى, رضي يرضي.

Bundan tashqari, ushbu turkumlarga bo‘ysunmaydigan fe’l turlari bor. Ular quyidagichadir:

إذا كان الفعل مثل: وفي, ولي, وقي سمي لفيفا مفروقا. لأن أوله و آخره من حروف العلة.

وفي, ولي, وقي shaklidagi fe’llar لفيف مفروق deyiladi. Chunki, bu yerdagi illatsiz harf ikkita illatli harf bilan o‘ralgan va o‘sha ikkita illatli harfni illatsiz harf ajratib turibdi. Shuning uchun ular ushbu nom bilan atalgan.

و إذا كان مثل روي, حيي سمي لفيفا مقرونا. لأن وسطه و آخره من حروف العلة.

روي, حيي ko‘rinishidagi fe’llar esa لفيف مقرون deb aytiladi. Chunki o‘rta va oxirgi o‘zak harflari illatli harfdir va ular yonma yon turibdi. Shuning uchun, shu ismni olgan.

Ushbu keltirilgan noto‘g‘ri va to‘g‘ri fe’llar arab nahvchilarining asarlarida yuqoridagicha tasniflangan. Ammo bizning o‘zbek sharqshunoslarimiz ushbu fe’llarning solim fe’llaridan boshqasini noto‘g‘ri fe’llarga kiritib yuborishgan. Albatta, bu ish arab tilini o‘zbek talabalari uchun o‘rganishni osonlashtirish yo‘lida qilingan sa’y harakat deb tushunsak bo‘ladi.

Ushbu diplom ishiga muallifning الإنذار الممزق hikoyalar to‘plamini oldik. Ushbu hikoyalar to‘plami adabiy kitoblarning eng ko‘zga ko‘ringanlaridan biridir. U yigirma olti sentyabr va o‘n to‘rtinchi oktyabrdagi revolyusiyalari haqida ushbu to‘plamida bashorat beradi. Bu to‘plam o‘sha paytdagi turli jamiyat holatlarni chiroyli tarzda ifodalagan. Ushbu jamiyatlar xaritasini ichkarida va tashqarida bo‘lib turgan ingliz mustamlakachilari va ularning gumashtalari chizib chiqqan. Majmuada qisqa hikoya orqali okkupasiya qilingan janubiy Yamandagi og‘ir ijtimoiy axloqiy vaziyatni fosh qilishga uringan. Ushbu urinish mohirona tarzda qo‘shilgan xissadir. O‘sha paytda Yamandagi mustamlaka siyosati eng sharmandali siyosat hisoblanadi. Bu davr XX asrning 50 yillariga to‘g‘ri keladi. Shuningdek, to‘plam butunligicha o‘sha paytdagi ikki xil pozisiyaga ishora qiladi. Ikkita bir biriga zid madaniyat ya’ni revolyusion pozisiya va revolyusion madaniyat. Yaman milliy harakati madaniyati va pozisiyasi, turli ijtimoiy guruhlarga mansub bo‘lgan Yaman xalqi hamda reaksion pozisiya va reaksion madaniyat... bu ikkalasi bostirib kirgan mustamlakachilar, ularning ichki va tashqi yordamchilarining pozisiyasi va madaniyatidir.