Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni samarali amalga oshirish

 
2. Firmalar qabul qiladigan moliyaviy qarorlar 
 
Asosiy vazifasi tovar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishdan iborat 
bo‘lgan iqtisodiy faoliyat sub’ekti (boshqacha qilib aytganda, iqtisodiyot sub’ekti) 
firma
deb ataladi.
Xuddi uy xo‘jaliklari kabi firmalar ham turli shakl va hajm 
(o‘lcham)da bo‘ladi. Bunda, bir taraf (qutb)da bitta odamga tegishli yoki oilaviy 
biznes hisoblangan ustaxonalar, do‘konlar va restoranlar tursa, ikkinchi taraf 
(qutb)da – yuzlab, ba’zida 
Mitsubishi yoki General Motors, Gazprom, Rosneft, 
“O‘zbekneftegaz” 
kabi minglab odamlar ishlaydigan, aksiyador sherik egalari ko‘p 
korporatsiyalar turadi. 
Firmalar darajasida moliyaviy qarorlar qabul qilish 
masalalari bilan shug‘ullanadigan moliya sohasi 
korxonalar moliyasi
yoki 
korporativ moliya
 (business or corporate finance) deb ataladi.
Tovar ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatish uchun har qanday firma, hajmi 
(o‘lchami)dan qat’iy nazar 
kapital
7
ga
ega bo‘lishi kerak. Bino, inshoot, mashina 
uskunalari va ishlab chiqarish jarayonida ishlatiladigan boshqa zarur resurslar 
firmaning 
jismoniy kapitali
hisoblanadi. 
Firmalarga jismoniy kapitalni sotib 
olishni moliyalashtirish imkonini beruvchi aksiyalar, obligatsiyalar va kreditlar 
moliyaviy kapital
deyiladi.
Bularni chizmali ko‘rinishda quyidagicha aks ettirsa 
bo‘ladi (2.2-rasm): 
7
Ona tilimizga “kapital” so‘zi nemischa “kapital” va lotincha “capitalis” so‘zlaridan kirib kelgan bo‘lib, so‘zma-
so‘z “bosh”, yoki “asosiy” deb tarjima qilinsa-da, iqtisodiy nuqtai-nazardan, eng oddiy tarzda, quyidagi ma’nolarda 
ishlatilishi mumkin: a) o‘zini o‘zi ko‘paytirish uchun foydalaniladigan, o‘z egasiga foyda, daromad keltiradigan 
boylik (qimmatli qog‘ozlar, pul mablag‘lari, moddiy mol-mulk va sh.k); b) katta mablag‘, ko‘p pul, boylik; v) 
kimgadir katta boylik, qadriyat hisoblangan, muhim ahamiyatga ega bo‘lgan, ahamiyatga molik narsa. Qarang: 
o‘sha manba. J.II. –B. 316.,

---

13 

2.2-rasm.