Мамлакатимизда ижро этувчи ҳокимият органлари ташкил этилишининг тарихий-ҳуқуқий жиҳатлари

¹Чарыяров У. Совет Министров Узбекской ССР. -Ташкент: Фан, 1983. -С. 16.
26

жамиятнинг сиёсий ва давлат тузумини белгилар эканмиз, унда ҳар бир одамнинг сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва маънавий фаолияти учун етарли эрк берадиган шарт-шароитлар яратилмоғи керак.... Ўзбекистон Республикаси миллий давлат курилмасида ҳокимият учга ажратилади - қонунчилик, ижрочилик ва суд ҳокимиятига. Бу принципларга амал қилмасдан туриб, ҳеч қачон ҳукуқий давлатга эришиб бўлмайди.... Айни замонда, агар кучли ижрочилик ҳокимияти бўлмас экан, энг одил ва энг оқил қонунлар ва қарорлар ҳам бажарилмай, шунчаки қоғозда қолиб кетиши мумкин. Бу ҳол қонунларни жорий этишга, фуқаролар ҳуқуқларини ва эркларини муҳофаза қилишга, сиёсий ва иқтисодий ислоҳотларни ўтказишга қодир президентлик ҳокимиятини кучайтиришни тақозо этади”¹, каби ғоялари ўтиш даврининг умумий тавсифини белгилайди десак, муболаға бўлмайди.

Ўзбекистон Республикаси Иттифоқ таркибида турган вақтдаёқ, давлат органларининг фаолиятини жонлантириш, такомиллаштириш учун бир қатор тадбирлар ўтказилди. Жумладан, шу даврда энг заиф ва ваколатсиз давлат органига айланиб қолган, унинг фаолиятини барқарорлаштирилмасдан туриб мақсадга эришиб бўлмайдиган ижро этувчи органларнинг фаолияти, тизимини такомиллаштириш чоралари кўрила бошланди. Мисол тариқасида, Ўзбекистонда Собиқ Иттифоқдош республикалар орасида биринчи бўлиб 1990 йил мартда Президентлик лавозими таъсис этилганлигини кўрсатиш мумкин².
Президент давлат бошлиғи ва айни пайтда ижро этувчи ҳокимиятнинг ҳам бошлиғидир. Шунинг учун Президент лавозимининг таъсис этилиши, фақат олий ва марказий ижро ҳокимиятини мустаҳкамлаш бўлмай, айни пайтда, маҳаллий ижро этувчи ҳокимиятни ҳам мустаҳкамлаш, деб қаралса тўғри бўлар эди. Вилоят ва туманларда ҳоким лавозимининг таъсис этилиши ижро этувчи ҳокимиятни мустаҳкамланишининг ифодасидир³.
1990 йил 1 ноябр куни Ўзбекистон ССРда ижроия ва бошқарув