Mamlakatimizda axborot-kommunikatsiya sohasini rivojlantirish, fuqarolarni zamonaviy telekommunikatsiya xizmatlari bilan sifatli ta’minlash borasida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar o‘z samarasini berayotir

1.2. Tarmoqlararo ekranning xususiyatlari va ularning klassifikatsiyalari

Tarmoqlararo ekran (TE) - brandmauer yoki firewall sistemasi deb xam ataluvchi tarmoqlararo ximoyaning ixtisoslashtirilgan kompleksi. Tarmoqlararo ekran umumiy tarmoqni ikki yoki undan ko`p qismlarga ajratish va ma`lumot paketlarini chegara orqali umumiy tarmoqning bir qismidan ikkinchisiga o`tish shartlarini belgilovchi qoidalar tӯplamini amalga oshirish imkonini beradi. Odatda, bu chegara korxonaning korporativ (lokal) tarmog`i va Internet global tarmoq orasida o`tkaziladi. Tarmoqlararo ekranlar garchi korxona lokal tarmog`i ulangan korporativ intratarmog`idan qilinuvchi xujumlardan ximoyalashda ishlatilishlari mumkin bo`lsada, odatda ular korxona ichki tarmog`ini Internet global tarmoqdan suqilib kirishdan ximoyalaydi. Aksariyat tijorat tashkilotlari uchun tarmoqlararo ekranlarning o`rnatilishi ichki tarmoq xavfsizligini ta`minlashning zaruriy sharti xisoblanadi.

Ruxsat etilmagan tarmoqlararo foydalanishga qarshi ta`sir ko`rsatish uchun tarmoqlararo ekran ichki tarmoq xisoblanuvchi tashkilotning ximoyalanuvchi tarmog`i va tashqi g`anim tarmoq orasida joylanishi lozim (3.1-rasm). Bunda bu tarmoqlar orasidagi barcha aloqa faqat tarmoqlararo ekran orqali amalga oshirilishi lozim. Tashkiliy nuqtai nazaridan

tarmoqlararo ekran ximoyalanuvchi tarmoq tarkibiga kiradi.

Ichki tarmoqning ko`pgina uzellarini birdaniga ximoyalovchi tarmoqlararo ekran quyidagi ikkita vazifani bajarishi kerak:

• 
  tashqi (ximoyalanuvchi tarmoqqa nisbatan) foydalanuvchilarning korporativ tarmoqning ichki resurslaridan foydalanishini chegaralash. Bunday foydalanuvchilar qatoriga tarmoqlararo ekran ximoyalovchi ma`lumotlar bazasining serveridan foydalanishga urinuvchi sheriklar, masofadagi foydalanuvchilar, xakerlar, xatto kompaniyaning xodimlari kiritilishi mumkin;
  
• 
  ximoyalanuvchi tarmoqdan foydalanuvchilarning tashqi resurslardan foydalanishlarini chegaralash. Bu masalaning echilishi, masalan, serverdan xizmat vazifalari talab etmaydigan foydalanishni tartibga solishga imkon beradi.
  

3-rasm. Tarmoqlararo ekranni ulash sxemasi.
Xozirda ishlab chiqarilayotgan tarmoqlararoekranlarning tavsiflariga asoslangan xolda, ularni quyidagi asosiy alomatlari bo`yicha turkumlash mumkin:

OSI modeli satxlarida ishlashi bo`yicha:

• 
  paketli filtr (ekranlovchi marshrutizator – screening router);
  

• 
  seans sathi shlyuzi (ekranlovchi transport);
  

• 
  tatbiqiy shlyuz (application gateway);
  

• 
  ekspert satxi shlyuzi (stateful inspection firewall).
  

Ishlatiladigan texnologiya bo`yicha:

• 
  protokol xolatini nazoratlash (Stateful inspection);
  

• 
  vositachilar modullari asosida (proxy);
  

Bajarilishi bo`yicha:

• 
  apparat-dasturiy;
  

• 
  dasturiy;
  

Ulanish sxemasi bo`yicha;

• 
  tarmoqni umumiy ximoyalash sxemasi;
  

• 
  tarmoq segmentlari ximoyalanuvchi berk va tarmoq segmentlari ximoyalanmaydigan ochiq sxema;
  
• 
  tarmoqning berk va ochiq segmentlarini aloxida ximoyalovchi sxema.
  

Trafiklarni filtrlash. Axborot oqimlarini filtrlash ularni ekran orqali, ba’zida qandaydir o`zgartirishlar bilan, o`tkazishdan iborat. Filtrlash qabul qilingan xavfsizlik siyosatiga mos keluvchi, ekranga oldindan yuklangan qoidalar asosida amalga oshiriladi. Shu sababli tarmoqlararo ekranni axborot oqimlarini ishlovchi filtrlar ketma-ketligi sifatida tasavvur etish qulay .

Ma`lumotlar oqimini blokirovka qilish

Qabul qiluvchi nomidan ishlash

Keyingi filtrga uzatish

O`tkazib yuborish

Qo`shimcha harakatlar

Ma`lumotlar oqimini blokirovka qilish

Qabul qiluvchi nomidan ishlash

Keyingi filtrga uzatish

O`tkazib yuborish

Qo`shimcha harakatlar

4-rasm. Tarmoqlararo ekran tuzilmasi.

Filtrlarning xar biri quyidagi xarakatlarni bajarish orqali filtrlashning aloxida qoidalarini izoxlashga atalgan:

1. 
   Axborotni izoxlanuvchi qoidalardagi berilgan mezonlar bo`yicha taxlillash, masalan, qabul qiluvchi va jo`natuvchi adreslari yoki ushbu axborot atalgan ilova xili bo`yicha.
   
2. 
   Izoxlanuvchi qoidalar asosida quyidagi echimlardan birini qabul qilish:
   

• 
  ma`lumotlarni o`tkazmaslik;
  

• 
  ma`lumotlarni qabul qiluvchi nomidan ishlash va natijani jo`natuvchiga qaytarish;
  
• 
  taxlillashni davom ettirish uchun ma`lumotlarni keyingi filtrga uzatish;
  

• 
  keyingi filtrlarga e`tibor qilmay ma`lumotlarni uzatish.
  

Filtrlash qoidalari vositachilik funktsiyalariga oid qo`shimcha, masalan ma`lumotlarni o`zgartirish, xodisalarni qaydlash va x. kabi xarakatlarni xam berishi mumkin. Mos xolda, filtrlash qoidalari quyidagilarning amalga oshirilishini ta`minlovchi shartlar ro`yxatini aniqlaydi:

• 
  ma`lumotlarni keyingi uzatishga ruxsat berish yoki ruxsat bermaslik;
  

• 
  ximoyalashning qo`shimcha funktsiyalarini bajarish.
  

Axborot oqimini taxlillash mezoni sifatida quyidagi parametrlardan foydalanish mumkin:

• 
  tarkibida tarmoq adreslari, identifikatorlar, interfeyslar adresi, portlar nomeri va boshqa muxim ma`lumotlar bo`lgan xabar paketlarining xizmatchi xoshiyalari;
  
• 
  masalan, komp`yuter viruslari borligiga tekshiriluvchi xabar paketlarining bevosita tarkibi;
  
• 
  axborot oqimining tashqi xarakteristikalari, masalan, vaqt va chastota xarakteristikalari ma`lumotlar xajmi va x.
  

Ishlatiluvchi taxlillash mezonlari filtrlashni amalga oshiruvchi OSI modelining satxlariga bog`liq. Umumiy xolda, paketni filtrlashni amalga oshiruvchi OSI modelining satxi qanchalik yuqori bo`lsa, ta`minlanuvchi ximoyalash darajasi xam shunchalik yuqori bo`ladi.