Мамлакатимизда аxборот-коммуникация

ва I
0
билан, 
экрансиз нур оқими қуввати ва зичлигини Р ва I билан белгилаймиз. Бунда 
кучсизланган нурланиш қуйидаги формула билан аниқланади: 
0
0
lg
10
lg
10
I
I
P
P
L


 
Экраннинг мустаҳкамлигига асосланиб, улар яхши электр ўтказувчан, 
қалинлиги 0,5 мм дан бўлмаган яҳлит материаллардан тайѐрланади. Кузатиш 
учун ва технология нуқтаи назаридан қолдирилган очиқ жойлар ячейкаси 4 х 
4 мм дан кам бўлмаган металл тўр билан тўсилиши керак. Экран албатта ерга 
уланиши зарур. Тўр ва экран элементлари ўзаро яхши пайвандланган бўлиши 
керак. Чунки электр ўтказувчанликнинг пасайиши экран таъсирининг кескин 
камайишига олиб келади. 
Экран билан электромагнит майдонининг кучсизланиш даражаси 
шартли равишда электромагнит тўлқинларининг экран материалига кириб 
бориш чуқурлиги экран қалинлигидан камроқ бўлиши билан белгиланади.  
Магнит майдонининг экранга кириб бориш чуқурлиги d бўлганда, 
ундаги кучсизланиш даражаси е=2,718 марта бўлса, у қуйидаги формула 
билан аниқланади: 
f


/
1

 

---

87 
бунда: 

экран материалининг мутлоқ магнит қаршилиги г/м; 

экран 
материалининг солиштирма ўтказувчанлиги, См/м; 
f
частота, Гц. 
Бунда экраннинг муҳофазаланиш самарадорлиги қуйидаги тенгсизликни 
қаноатлантириши керак: 
s
d
j
Э 
 
бунда: 
d
 экран материалининг қалинлиги, мм; 
f
,
,


қанча катта бўлса, 
майдоннинг экран қалинлигига кириб бориш чуқурлиги шунча кам бўлади, 
бу эса экранни юпқалаштириш имконини беради. 
Одатда, 
юқори 
ва 
ўта 
юқори 
частотадаги 
электромагнит 
майдонларининг кириб бориш чуқурлиги жуда кичкина (мм дан анча 
кичкина) бўлади, шунинг учун бундай экранларни танлашда унинг 
тузилишига қаралади. 
Электромагнит нурланишлар манбалари билан ишлаганда хавфсиз меҳнат 
шароитларини яратиш бўйича тўғри ечимлар учун нурланиш дозалари ва 
уларнинг бирликларига боғлиқ бўлган асосий катталикларни ўрганиш зарур 
бўлади. Дозиметрик нурланиш асбобларининг ишлаш принципларини аниқ 
тушуниб олиш керак бўлади.

---

88 
ХУЛОСА. 
Ҳозирги 
замоннинг 
устувор 
йўналишларидан 
бири 
бўлган 
ахборотлаштириш асрида яшаѐтган ҳар бир жамият аъзоси ахборот 
хавфсизлигини таъминлашни ва мустақиллигимиз шарофати муносабати 
ривожланиб келаѐтган техника тараққиѐти даражасини чуқур англаб етиш, 
унинг яратилиш структураси билан танишиш, ишлаб чиқариш жараѐнида 
содир бўлаѐтган янгиликларни таҳлил қилиш, ундан ташқари киритилаѐтган 
янги технологияларининг афзалликларини ва қулайлик тарифларини юқори 
савияда таҳлил этиш, унинг келиб чиқиш сабабларини, илдизларини 
ўрганишни ўз олдимизга қўйилган долзарб вазифалардан бири деб 
билмоғимиз даркор. 
Бугунги даврда бутун жаҳонда ривожланиб бораѐтган ахборот 
технологияларидаги ўзгаришлар, дастурлаш тилларининг янги версияларини 
яратилиши, бундан ташқари мамлакатимизда ахборот технологиялари 
йўналиши бўйича йўлга қўйилаѐтган халқаро муносабатлар туфайли биз 
ѐшларни чет эл мамлакатларига бориб ўқиб келишимиз, ўқиш давомида у 
ерда эгаллаган амалий кўникмаларимизни янги технологияларда синаб 
кўриш, мустақил Ватанимизни ривожланиш тараққиѐтига ўзимизнинг 
ҳиссамизни қўшишни асосий вазифамиз деб билишимиз керак. 
Ушбу мавзу бўйича топшириқни бажаришдан хулоса сифатида 
қуйидагиларни келтириш мумкин: 

электрон рақамли имзо алгоритми ҳам криптобардошлиги, ҳам тезлик 
жиҳатдан замон талаби даражасида бўлиши зарур; 

очиқ калитли алгоритмлари битта (бир хил) электрон ҳужжатга ҳар хил 
ЭРИни қўйиш имкониятини бермайди. Бу криптотаҳлилчига 
криптоҳужумни муваффақиятли амалга ошириш имкониятини беради.

имзо сохталаштирилганда уни аниқлаш имкони мавжуд алгоритмлар 
яратиш мумкин. O‘z DSt 1092:2009 «Ахборот технологияси. 
Ахборотнинг криптографик муҳофазаси. Электрон рақамли имзони 
шакллантириш ва текшириш жараѐнлари» стандарти бунга мисолдир; 

---

89 

Эль Гамал электрон рақамли имзо алгоритми криптобардошлиги 
юқори ҳисобланади, аммо ишлаш тезлиги паст. 

Ушбу битирув малакавий ишида яратилган дастурдан ҳабарларни 
имзолаб алмашиниш орқали ахборот хавфсизлигини ошириш 
мақсадида фойдаланиш мумкин 

ушбу битирув малакавий ишида яратилган дастурий таъминотни 
―Ахборот хавфсизлиги‖ фани амалиѐт дарсларида қўллаш мумкин. 

Криптографик алгоритмлар учун дастурий таъминот яратиш жараѐнида 
C# дастуридан фойдаланиш мақсадга мувофиқ экан 

---

90