Mamarasulova Iroda xmim 3-kurs «A» Case

Mamarasulova Iroda XMIM 3-kurs «A»

Case: Texnologiyaning barcha turlari iqtisodiyotning turli sohalarida kiritilishi va samarali qo'llanilishi mumkin.
Casening vazifasi: Iqtisodiyotning turli sohalarida nanotexnologiya, biotexnologiya va infotexnologiyalarni qo'llash o'rtacha 33% ga yetishi mumkin.
Muammo. Iqtisodiyotning turli sohalarida axborot texnologiyalaridan foydalanishning xarakteri va samaradorligini aniqlash.

Muammoli masalani hal qilish:
1. Texnologiya nima? Zamonaviy texnologiyalar hozirgi kunda iqtisodiy sohada qo'llaniladimi?
Iqtisodiy rivojlanish va texnologik imkoniyatlarning rivojlanishi bir-biri bilan chambarchas bog'liq. “Texnologiya” tushunchasiga aniqlik kiritish va aniq misollar yordamida uning iqtisodiyotga ta’sirini baholash zarur.
Har qanday tushunchadan foydalanilganda uning shakllanish tarixiga, tilshunoslikka nazar tashlash maqsadga muvofiqdir. "Texnologiya" so'zi qadimgi yunoncha ikki ildizga ega: "techno" (yunoncha techne) - san'at, mahorat, qobiliyat; "logiya" (yunon tilidan logotiplar) - ta'limot, bilim, mantiq - isbotlash usullari haqidagi fan. Shunday qilib, "texnologiya" tushunchasi san'at va fanni birlashtiradi. Bu so'zning ildizlari "texnologiya" atamasining ma'nosini juda aniq aks ettirganga o'xshaydi.
Yaqin vaqtgacha bu atama asosan muhandislik fanlarida qo'llanilgan. Mana bu kontseptsiyaning ta'riflaridan biri: texnologiya - bu mahsulot ishlab chiqarish jarayonida amalga oshiriladigan xom ashyo, materiallar va yarim tayyor mahsulotlarni qayta ishlash, tayyorlash, holatini, xossalarini, shaklini o'zgartirish usullari majmuidir. Iqtisodiy rivojlanishni o'rganish uchun texnologiyaning ushbu ta'rifi juda tor va texnologiya namoyon bo'lishining ko'plab muhim sohalarini qamrab olmaydi.
Shuni ta'kidlash kerakki, so'z techne"oldindan belgilangan, o'zgarmas"dan farqli ravishda "o'zimizga bog'liq" ma'nosiga ega. Balki shuning uchun ham dastlab shunday tuyulgan muhandislik kontseptsiyasi harakatlarning optimallashtirilgan ketma-ketligi oldindan tanlangan barcha holatlarda, shu jumladan siyosat va savdoda qo'llanila boshlandi. Bank texnologiyalari, birja, konsalting, tovarlar va siyosatchilarni ilgari surish texnologiyalari mavjud.
Keng ma'noda texnologiya - bu belgilangan maqsadga erishish yo'llarining optimallashtirilgan ketma-ketligi.
Zamonaviy jamiyatda tovarlarning 99% texnologiya yordamida yaratilgan. Bu shuni anglatadiki, odamlar ishlab chiqarishning eng oqilona usullarini topdilar, bu esa jamiyatga avvalgidan ko'ra ko'proq mahsulot ishlab chiqarish imkonini beradi.
Masalan, tish shifokoriga tashrif buyurish muayyan davolash texnologiyasidan foydalanish bilan bog'liq. Amaldagi texnologiyaga qarab, natija ishonchli tarzda yaxshi yoki ishonchli tarzda yomon bo'ladi.
Yana bir misol. Har kuni duch keladigan xizmatni taqdim etish texnologiyasini ko'rib chiqing - bu do'konda xarid qilish. Bugungi kunda texnologiyaning ikki xil turi mavjud.
Kichkina do'konda xaridor sotuvchiga yaqinlashadi va uning buyurtmasi haqida xabar beradi. Sotuvchi avvalo kolbasa (xaridor tomonidan ko'rsatilgan nav) kabi kerakli mahsulotni qidiradi, so'ngra sinab ko'rish va xato qilish yo'li bilan (tarozida) kerakli miqdordagi tovarlarni shakllantiradi, uni qadoqlaydi, tortadi, pul oladi va uni boshqa joyga o'tkazadi. xaridor. Bu bitta texnologiya.
Zamonaviy supermarketlarda mutlaqo boshqa texnologiya qo'llaniladi. Qadoqlash, qadoqlash, narx belgilash mashinalar tomonidan amalga oshiriladi. Amalda, bu xaridorning ko'rish doirasidan tashqarida sodir bo'ladi. Savdo maydonchasi devorining orqasida konveyer joylashgan bo'lib, unda bir xil kolbasa individual sotuvchidan o'n barobar tezroq tezlikda qadoqlangan, qadoqlangan, etiketlangan. Shunday qilib, mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish jarayonni kattalik tartibida tezlashtirdi. Mahsulotni qidirish xaridorga o'tkaziladi, u o'zi kerakli joyni, qadoqlash va mahsulot miqdorini qidiradi. Keyin xaridor o'zi tanlagan mahsulot massasini kassaga etkazib beradi, bu erda naqd pul hisob-kitoblari mashina yordamida amalga oshiriladi. Narxlar haqidagi ma'lumot, odamdan odamga uzatilishi o'rniga, tezroq kanallar - shtrix kodini o'qish orqali tarqaladi. Bu sotish jarayonining narxini tezlashtiradi va kamaytiradi. Bu bir xil xizmat uchun boshqa ishlab chiqarish texnologiyasiga misol.


2. Nano texnologiyasi nima va iqtisodiyot sohasida qanday rol o'ynaydi?
Nanotexnologiya - bu fundamental va amaliy fanlar va texnologiyalar mintaqasi, tadqiqot, tahlil va sintezi, shuningdek, nazorat qilinadigan boshqaruv yordamida oldindan belgilangan atom tuzilishi va mahsulotni ishlab chiqarish va ulardan foydalanish usullari. Individual atomlar va molekulalar. Nanotexnologiya bir turi nano miqyosli materiallar va ularning xususiyatlariga yo'naltirilgan turli sohalarda qo'llaniladigan texnologiya. Oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlashda nanotexnologiyalarning ba'zi bir misollari mavjud, masalan, nanomembranlar yordamida suvni tozalash, katalitik nanotexnika orqali ishlatilgan yog'ni qayta ishlash. Bu esa o’zida o’zi mikro darajadagi iqtisodiy bareqarorlikni ta’milashga hamda iqtisodiy rivojlanishga xizmat qiladi.
3. Axborot texnologiyalari nima va iqtisodiyot sohasida qanday rol o'ynaydi?
XXI asr — axborot asri deb tan olindi. Axborotlarni butun kishilik jamiyatining rivojlanish resursi deb atasak mubolag‘a bo‘lmaydi. Axborotning yetishmasligi axborotga nisbatan ehtiyojni — biror soha to‘g‘risida jamiyat tomonidan to‘plangan bilim va alohida bilimlar o‘rtasidagi farqni anglashni keltirib chiqaradi. Ishlab chiqarishni va insoniyatning barcha faoliyat sohasini axborot bilan ta'minlash jarayoni axborotlashtirish hisoblanadi.
Uzluksiz axborot bilan jamiyat ta’minlanishi natijasida axborotlashgan jamiyat yuzaga keladi. Bu jamiyatda barcha fuqarolar, iqtisodiy obyektlar va davlatning axborotga bo‘lgan ehliyojini qondirish uchun hamma sharoitlar yaratilgan bo‘ladi. Mehnat qiluvchilaming ko‘pchiligi axborot ishlab chiqarish, saqlash, qayta ishlash va sotish bilan band bo'ladi yoki bu jarayonlarsiz ishlab chiqarish majburiyatlarini bajara olmaydigan bo‘ladi. Ya’ni, bunday jamiyat fuqarolari axborot madaniyatiga ega bo'ladilar. Bu jarayon inson faoliyatining barcha jabhalariga oid boy bilimlar, ishonchli axborotlardan to‘liq va o‘z vaqtida foydalanishni ta’minlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlami joylarda tadbiq etishni anglatadi.
Iqtisodiy — xo‘jalik faoliyatida axborot deganda, keng ma’noda, atrofrnuhit to‘g‘risidagi har qanday ma’lumotlar tushuniladi. Bu ma’lumotlar atrofmuhit bilan o‘zaro aloqadan, unga moslashishdan va uning o'zgarishi jarayonidan olingan bo'lishi mumkin.
Iste’molchi nuqtai nazaridan, axborot - bu eng oxiridagi foydalanuvchi tomonidan olingan tushunchalar va foydali deb baholangan yangi ma’lumotdir.
4. Bio texnologiyasi nima va iqtisodiyot sohasida qanday rol o'ynaydi?
Tirik mavjudotlarning hayot jarayonlarini chuqur o'rganish natijasida kashf etilgan bilimlardan hamda qoida — qonuniyatlardan foydalanib biologik makromolekulalar va organizmlar ishtirokida yaratilgan har qanday texnologiya biotexnologiya deb ataladi.
Biotexnologiya - bu ba'zi bir narsalarning qanday ishlashini tushunishga intiladigan ko'p yo'nalishli usul. Bu haqda aniq va universal ta'rifni topish qiyin. Umuman aytganda, biotexnologiya - bu tirik organizmlarni modifikatsiyalashga xizmat qiladigan ba'zi texnikalarni qanday ishlatishni o'rganadigan fan. Bu, ularning DNKlari bilan shug'ullanish, xatti-harakatlarini, ko'payish shakllarini va boshqalarni o'zgartirish. Masalan, u to'qimachilik sanoatida qo'llaniladi, shuning uchun uni ishlab chiqarishda kamroq chiqindilar paydo bo'ladi. Ushbu turdagi biotexnologiyalardan tashqari har xil rangdagi yana bir qancha narsalar mavjud, ammo ular kamroq tarqalgan, chunki bu jarayon davom etayotgan fan.
Xulosa
Bugungi kunda qaysi soha bo'lishidan qat'i nazar axborot texnologiyalari sohasi bilan uzviy aloqador. Shunday bo'lsa ham mamlakatimizda bu soha yangi rivojlanmoqda. Hali o'z cho'qqisiga chiqmagan bo'lsa ham, tahminlar keyingi 10 yil ichida hamma soha 50%dan oshiq raqamlashtirlgan tizimga o'tishini ko'rsatmoqda. Qishloq xo'jaligi, sanoat, ishlab chiqarish sohalarida nano tehnologiyalar ish samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. Xizmat ko'rsatish sohasida bu ko'rsatkich yanayam yuqori. Rivojlangan mamlakatlar tajribasini ko'radigan bo'lsak ularda raqamli banklar, raqamli turizm bugungi kunda so'nggi texnologiyalar bilan rivojlangan va ish samaradorligini oshirmoqda. Bu albatta mamlakatga turistlar oqimini oshiradi. Har bir turist oson va qulay sharoit xohlaydi,shu sababli axborot texnologiyalari keng qo'llaniladi. O'zbekiston sharoitida ham bu sohani rovojlantirish imkoni bor. Rossiyadan IT soha vakillarining yurtimizga kelishi ham biz uchun katta imkoniyat. Bu bilan birga iqtisodiy ko'rsatkich va mamlakatimizning dunyoda tanilishini ta'minlagan bo'lamiz.