Mamarahimova Iroda Baxtiyor qizi (pps 08) mustaqil ish (Glossariy)

---

Mamarahimova Iroda Baxtiyor qizi (PPS 108) 
1 mustaqil ish (Glossariy) 
Simmetriya 
bir butun sifatida ko'rib chiqilayotgan ob'ekt qismlarining shakli, 
o'lchami va holati bo'yicha tekshiriladigan aniq yozishmalar. Bu so'z 
lotin tilidan keladi 
simmetriya 
va bu o'z navbatida yunoncha 
συmkετrίa (simmetriya) dan kelib chiqadi. 
keng maʼnoda — S. geometrik F shaklning shunday xossasiki, 
harakatlanish va qaytishlar natijasida F ning shaklkurinishi 
oʻzgarmay qoladi. Aniqrogʻi, F shaklni oʻz-oʻziga aylantiruvchi 
ortogonal almashtirish mavjud boʻlsa, bu F shakl S. ga ega 
(simmetrik) deb yuritiladi (1rasm). Simmetriyaning markaziy oʻqqa 
nisbatan va koʻchirma Simmetriyasi mavjud. O nuqtaga nisbatan 
markaziy 
Simmetriya 
(inversiya) 
natijasida 
F 
shakl 
birbiriga perpendikulyar uchta 
tekislikdan 
ketma-ket 
qaytish 
natijasida oʻz-oʻziga aylanadi, boshqacha aytganda O nuqta F ning 
simmetrik nuqtalarini tutashtiruvchi kesmalar oʻrtasidir. Oʻqqa 
(toʻgʻri chiziqqa) nisbatan ltartibli Simmetriyada shaklni shu oʻq 
(toʻkri chiziq) atrofida 360°/«ga teng burchakka aylantirish 
natijasida oʻz-oʻzi bilan ustmaust keltiriladi. Koʻchirma 
Simmetriyasida shaklni oʻz-oʻziga ustmaust keltirish uchun u biror 
toʻgʻri chiziq (koʻchirish oʻqi) boʻylab belgili kesmaga kadar 
siljitiladi 
Burchak 
Burchak deb 
bir nuqtadan chiqqqan 
ikki nur orasida 
hosil 
boʻlgan geometrik shaklga aytiladi. 
Burchak bir nuqtadan chiqqan ikki nur (yarim toʻgʻri chiziq)dan 
tashkil topgan shakl. Nurlar B. tomonlari, ular chiqadigan nuqta B. 
uchi deb ataladi. Uchidagi harf yordamida B. /LA shaklida, uchi va 
tomonlarida yotgan nuqtalar yordamida.VAS shaklida belgilanadi. 
B. tomonlari orqali tekislik oʻtkazilsa, u tekislikni ikki qismga 
ajratadi. Agar B. tomonlaridan nurlarni B. uchidan qarshi tomonga 
davom ettirganda u tekislikning qaysi qismini kesmasa, shu qism 
B.ning ichki tomoni deb ataladi. Tomonlari bir toʻgʻri chiziqni 
tashkil qilgan B. yoyiq, uning yarmi esa toʻgʻri B. deb ataladi. 
Toʻgʻri B.dan kichik B.lar oʻtkir. kattalari oʻtmas B. deyiladi. Bir 
tomoni umumiy, qolgan ikki tomoni bir toʻgʻri chiziqni tashkil 
qiluvchi B. qoʻshni B.lar, ikki toʻgʻri chiziqning kesishishidan hosil 
boʻlgan B.lar vertikal B.lar deb ataladi. Tekislikdagi B.ning ichki 
qismi gradus yoki radian (=57°)larda oʻlchanadi. Maye, yoyiq B. 
180° yoki p, toʻgʻri B. 90° yoki p/2 ga teng boʻladi. 
B.ni teng ikkiga boʻluvchi nur uning bissektris a s i deyiladi. Ikki 
toʻgʻri chiziqni uchinchi toʻgʻri chiziq kesib oʻtganda hosil boʻlgan 
B.lar quyidagicha ataladi (rasm): / bilan 5; 2 bilan b; J6H 7; 4 bilan 
8 B.lar moye B.lar; 3 bilan 6; 4 bilan 5 B.lar ichki almashinuvchi; / 

---

bilan 8; 2 bilan 7 B.lar tashki almashinuvchi B.lar; 3 bilan 5; 4 bilan 
6 B.lar ichki bir tomonli; 1 bilan 7; 2 bilan 8 tashqi bir tomonli 
B.lar. 
Shuningdek tekislikning ushbu nurlar orasidagi barcha nuqtalaridan 
hosil boʻlgan shaklga ham burchak deyiladi. Umuman aytganda, bu 
ikki nur ikkita burchak hosil qiladi, chunki ular tekislikni ikkiga 
boʻladi. Shu burchaklardan biri 
ichki
, boshqasi esa 
tashqi
deyiladi. 
Burchak 
belgisi bilan ifodalanadi, bu belgini 1634-yili fransuz 
matematigi Pierre Hérigone taklif qilgan. 
Matematik ifodalarda α, β, γ, θ, υ va hk yunon harflari bilan 
belgilanadi. Pi bilan adashtirmaslik uchun π belgisi bilan burchak 
belgilanmaydi. 
Fokus
(lot. focus — oʻchoq, olov), optikada — nurlarning parallel dastasi 
optik tizimdan oʻtganidan soʻng dasta nurlari kesishadigan (yoki, 
agar tizim parallel dastani yoyiluvchi dastaga aylantirsa, nurlarning 
davomi kesishadigan nuqtadir. Agar nurlar tizimning optik oʻqiga 
parallel boʻlsa, fokus shu oʻqda joylashadi; bu holda u