Mamarahimov rustamjonning musiqa pedagogikasi

Abu Nasr Farobiyaning musiqa va kishi rihiyati haqida nima degan?

Abu Nasr Farobiy quydagi fikrlarn bildirgan “Men tasdiqlaymanki, substansiya harakatga ega bo‘lgandan so‘ng ovozga ham ega bo‘ldi va bu ovoz uch turga bo‘lindi, xususan, baland, past va ular o‘rtasidagi oraliq. Ana shunda baland, past va ular o‘rtasidagi oraliq ovozlarni bilishga yordam beradigan ilmga ehtiyoj tug‘ildi. Bu ovozlar to‘g‘risidagi ilmdir. Bu ilm shu ma’noda foydaliki, u o‘z muvozanatini yo‘qotgan (odamlar) xulqini tartibga keltiradi, mukammallikka erishmaganlarni mukammal qiladi va muvozanatda bo‘lgan (odamlar)ning muvozanatini saqlab turadi. Bu ilm tananing salomatligi uchun ham foydalidir, chunki tana kasal bo‘lsa, ruh ham so‘ladi, tana to‘siqqa uchrasa, ruh ham to‘siqqa uchraydi. Shuning uchun ovozlarning ta’siri bilan ruhni sog‘aytirish yordamida tana sog‘aytiriladi, ruh esa o‘z kuchlarining tartibga solinishi va o‘z substansiyasiga moslashtirilishi orqali sog‘ayadi. Bu ilmning uch asosi bordir: band, melodiya (ohang) hamda kuy va boshqa a’zolar harakati. Band aqliy tushunchalarni ma’lum tartib-tenglikka keltirish uchun kashf qilingan, melodiya past va yuqori ovozlarni ma’lum tartib-tenglikka solish uchun kashf etilgandir: bu har ikki asos eshitish sezgisiga bo‘ysunadi. Qo‘l va (badanning) boshqa a’zolari harakati ko‘rish sezgisiga bo‘ysungan; ular shunday va o‘zaro taqqoslab ko‘rish lozim bo‘lgan shunga o‘xshash harakatlarni band va ovoz bilan moslashtirib turish uchun yaratilgandir. Qo‘l va (badan) a’zolarining harakati haqidagi ilm bu ikki muhim sezgiga, ya’ni eshitish va ko‘rishga bo‘ysunadi. Shunday qilib, musiqa ilmining qaerdan va qanday kelib chiqqanligi ayiqlanadi.

Bu bilan pedagogik, ya’ni tarbiyalovchi ilmlar deb ataluvchi ilmlar tugaydi. Yuqorida (ko‘rsatilib o‘tilgan) to‘rt ilm shuning uchun ham tarbiyalovchi ilmlar deb ataladiki, ular bu ilmlarni o‘rganuvchini tarbiyalaydi, uni yanada nafis qiladi va unga so‘nggi ilmlarni o‘rganishning yo‘l-yo‘riqlarini ko‘rsatadi.”