Mamadaliyev sarvarbekning kompyuterning tashkil etilishi fanidan mustaqil ishi

ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBUR NOMIDAGI ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI
AXBOROT TEXNOLOGIYALAR VA KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTITETI KOMPYUTER INJINIRINGI:
AT-SERVIS YO‘NALISHI 2-BOSQICH TALABASI
MAMADALIYEV SARVARBEKNING
KOMPYUTERNING TASHKIL ETILISHI FANIDAN



MUSTAQIL ISHI

TEKSHIRDI: N. KOMILJONOV TOPSHIRDI: S.MAMADALIYEV

ANDIJON-2022
Mavzu:Mikroprotsessorlar haqida asosiy tushunchalar.
Reja:

1. 
   Mikroprotsessorlar haqida
   
2. 
   Mikroprotsessorlarning turlari
   
3. 
   Mikroprotsessorlarning arxitekturasi
   

Mikroprotsessor - bu dasturiy ta'minot bilan boshqariladigan qurilma raqamli ma'lumotlarni qayta ishlash va ushbu qayta ishlash jarayonlarini boshqarish, darajasi yuqori bo'lgan bir yoki bir nechta integral mikrosxemalar shaklida qilingan elektron komponentlarning integratsiyasi. Mikroprotsessor to'plami - bu amalga oshirish uchun zarur bo'lgan chiplar to'plami bitta funktsional tugallangan hisoblash qurilmasi. Integral mikrosxemalar texnologiyasi sohasidagi yutuqlar 1970-larning boshida paydo bo'ldi.mikroprotsessorning paydo bo'lishi, bu raqamli ma'lumotlarni qayta ishlashning funktsional jihatdan to'liq universal dasturiy-boshqariladigan qurilmasi. Mikroprotsessor ishini tashkil etish muayyan buyruqlar to'plamiga asoslanadi. Bu xususiyat ma'lumotlarni qayta ishlash, turli ob'ektlarni nazorat qilish va boshqarish uchun mo'ljallangan bir yoki bir nechta mikroprotsessorlardan foydalangan holda mikroprotsessor tizimlarini qurishning dasturiy-apparat printsipida aks ettirilgan. Mikroprotsessor tizimining maqsadli maqsadini amalga oshirish dasturiy ta'minot – dasturiy ta'minot va ma'lumotlar to'plami orqali amalga oshiriladi.Bo'limning maqsadi mikroprotsessorlar va mikroprotsessor tizimlarining tizimli va funktsional tashkil etilishining asosiy tushunchalarini ko'rib chiqishdan iborat. Kontseptsiyalarni chuqurroq tushunish va ularni o'rganish uchun eng oddiy 8-bit protsessor va unga asoslangan tizimlar ko'rib chiqish ob'ektlari sifatida tanlangan.
Protsessor arxitekturasi
Protsessorlarni qurish tamoyillari
Dasturiy ta'minotni boshqarish printsipi
1. Raqamli tizimlarda (qurilmalarda) axborot bo'yicha operatsiyalarni bajarish vazifalari protsessorga yuklanadi. Protsessorlarni qurish dasturiy ta'minotni boshqarish tamoyiliga asoslanadi:
2. Protsessor tomonidan amalga oshiriladigan axborot so'zlari (ikkilik kodlar) bo'yicha har qanday operatsiya mikro-operatsiyalar deb ataladigan ketma-ket elementar harakatlarga bo'lingan murakkab ish deb hisoblanadi;
3. Mikro operatsiyalarning tartibini nazorat qilish uchun mantiqiy shartlar qo'llaniladi, bu esa bajarilgan mikro operatsiyalardan keyin mantiqiy 0 yoki 1 shaklida protsessor holatini aks ettiradi;
Protsessorda operatsiyalarni amalga oshirish jarayoni mikro operatsiyalar va mantiqiy shartlar bo'yicha taqdim etilgan algoritm shaklida tavsiflanadi va mikrogram deb ataladi;
Dastur protsessorning funktsiyasini taqdim etish shakli sifatida ishlatiladi, uning asosida uning tuzilishi va vaqtida ishlash tartibi aniqlanadi.
Turli ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqarilgan protsessorlar ishlatilgan tasniflash xususiyatlariga ko'ra alohida turlarga bo'linadi. Arxitektura turiga qo'shimcha ravishda eng muhim xususiyatlardan biri funktsional maqsaddir. Shu asosda mikroprotsessorlar ikkita katta sinfga bo'linadi:umumiy maqsadli protsessorlar yoki universal mikroprotsessorlar,eng keng tarqalgan mikrokontrolerlar, raqamli signal protsessorlari va ommaviy axborot vositalari protsessorlari bo'lgan maxsus protsessorlar. Ushbu protsessorlarning xususiyatlarini ko'rib chiqamiz.
Umumiy maqsadlar uchun mikroprotsessorlar
Ushbu protsessor klassi turli xil axborotni qayta ishlash vazifalarini hal qilish uchun mo'ljallangan va shaxsiy kompyuterlar, ish stantsiyalari, serverlar va boshqa raqamli ommaviy dastur tizimlarida qo'llaniladi. 32–bit mikroprotsessorlari (bu sinfning ba'zi mikroprosessorlari 64–bit yoki 128–bitli tuzilishga ega bo'lsa-da) universal protsessorlarga tegishli bo'lib, ular eng zamonaviy sanoat texnologiyasi asosida ishlab chiqariladi, bu maksimal ishlash chastotasini ta'minlaydi.
Raqamli signalarni analog signalar nisbatan uzoq masofalarga uzatish osonroq, chunki kuchaytirish bilan bog'liq muammolar yo'q va shovqinlarni yo’q qilish ancha barobar osonroq. 3. O'rni signali balki elementi, o'rni xarakteristikasiga xos bo’lgan qismlar va ular orasidagi bog'lanishlarning minimal to'plami, ya'ni kirishda (kirishda) sobit effektlar qabul qilinganda chiqishda (chiqishda) ta'sirni keskin o'zgartiriladi.
MPS mikroprotsessori ikkita funktsiyani bajaradi: 1 - markaziy boshqaruv moslamasi sifatida xizmat qiladi 2 - arifmetik - mantiqiy ma'lumotlarni o'zgartirishni amalga oshiradi. MPS xotirasi ierarxik tuzilishga ega. U ichki (RAM, ROM) bo'linadi va kesh xotirasi) va tashqi (magnit muhitda drayvlar, magnitda lentalar, qattiq disklar, floppi disklar). Kirish qurilmasi - ma'lumotni tashqaridan MP registrlariga yoki xotirasiga o'tkazish uchun (klaviatura, turli sensorlar) Chiqarish qurilmasi - MP registridan yoki MPS xotirasidan ma'lumotlarni qabul qilish. MPS-ga kiritilgan barcha qurilmalar standart interfeysga ega ular magistralga ulanadi.Barcha tugunlarda standart interfeys quyidagi magistrallar bilan ifodalanadi: MU - boshqaruv avtomagistrali, MA - manzil avtomagistrali, MD - ma'lumotlar magistr0ali. 2. Elektr signallari. Axborot xususiyatlari.
To'liq buyruqlar to'plami (CISC protsessorlari) bilan ishlaydigan protsessorlar mikroprotsessor buyrug'ini kodlash va bajarish uchun dastur darajasini qo'llaydi. Ushbu protsessorlarda buyruq formati CPU apparatiga bog'liq emas. Xuddi shu uskunada, dasturni o'zgartirganda, turli mikroprotsessorlar amalga oshirilishi mumkin. Boshqa tomondan, uskunaning o'zgarishi mikroprosessorning dasturiy ta'minotiga ta'sir qilmaydi. Foydalanuvchi nuqtai nazaridan, mikroprotsessor faqat samaradorlikni oshiradi, energiya iste'moli kamayadi, qurilmalarning o'lchamlari kamayadi. Bunday protsessorlarning bevosita kamchiliklari chip ishlab chiqaruvchilari mikroprotsessorning bajarishi mumkin bo'lgan buyruqlar sonini ko'paytirishga harakat qilishadi, bu esa dasturning murakkabligini oshiradi va umuman har bir buyruqning bajarilishini sekinlashtiradi.
Buyruqlarning qisqartirilgan to'plami (RISC protsessorlari) bilan ishlaydigan protsessorlarda buyruqlar dekodlanishi va bajarilishi apparat asosida amalga oshiriladi, shuning uchun buyruqlar soni minimal to'siq bilan cheklangan. Ushbu protsessorlarda jamoa va mikrokomanda bir xil. Ushbu turdagi protsessorlarning afzalligi shundaki, buyruq asosan bir soat ichida bajarishga erishiladi( dasturni qilish shart bo’lmaydi), ammo protsessorning CISC buyrug'i orqali bajarish ishlarni bajarish uchun butun dasturni bajarish talab etiladi.
RISC protsessor oz vaqtda birnechta buyruqni bajarganligi sababli, ishlab chiqaruvchilar CISC protsessorlari ustidan RISC protsessorlarining aniq ustunligini e'lon qiladilar, ammo protsessorni tanlashda siz butun parametrlarni hisobga olishingiz kerak.
Odatda, CPU RISC soat tezligi CISC protsessor nisbatan ancha past bo'ladi, shuning uchun RISC protsessor ustiga qurilgan mikroprotsessor tizimining umumiy ishlashi CISC mikroprotsessor ustiga qurilgan mikroprotsessor tizimi bilan solishtirganda bir xil yoki past bo'lishi mumkin.Protsessorning RISC buyrug'ining bit chuqurligi protsessorning CISC dan yuqori bo'lishi mumkin (bu ko'pincha sodir bo'ladi). Natijada, protsessorning RISC uchun bajariladigan dasturning umumiy hajmi CPU CISC uchun shunga o'xshash dastur hajmidan oshadi. Bu rom hajmi uchun yuqori talablarga olib keladi
Mikroprosessorning ichki qurilmasiga misol sifatida, biz to'liq buyruqlar to'plamiga ega bo'lgan protsessor qurilmasini ko'rib chiqamiz. Bu erda ishni tushunishni osonlashtirish uchun soddalashtirilgan protsessor modeli ko'rib chiqiladi. CISC mikroprotsessor ikki qismdan iborat:
Ishlov berish birligi;
Dastur nazorat birligi.
Mikroprotsessorlarning arxitekturalarini ikkita turga bo’lish mumkin: An'anaviy Markaziy mikroprotsessorlar CISC arxitekturasiga asoslangan. Bu yondashuv, har qanday murakkab buyruq (buyruq tizimi CISC-protsessor tizimi, masalan, ko'p o'nlab soat talab kvadrat ildizi hisoblash, o'z ichiga olishi mumkin) amalga oshirish protsessor buyruqlar tizimi apparat protsessor ichida amalga oshiriladi. Har bir yangi buyruqni qo'shish protsessorda tranzistorlarning umumiy sonining ko'payishiga olib keladi. CISC arxitekturasi universal protsessorlarni yaratishga imkon beradi, ammo ularning ishlashi, xususan, CPU chipining murakkabligi bilan cheklangan. CISC me'morchiligi bilan ishlaydigan mikroprotsessorlar (masalan, Intel Pentium II, III, IV yoki Athlon va Duron AMD kompaniyalari) odatda ish stoli va umumiy maqsadli ko'chma kompyuterlarga o'rnatiladi. Aksincha, RISC me'morchiligi bilan ishlaydigan protsessorlar cheklangan tezkor buyruqlar to'plamidan foydalanadi. RISC protsessorining buyrug'i birnecha vaqtda bajarilishi kerak, lekin buyruq tizimida ham ko'paytirish ham mumkin emas. Bunday mikroprotsessorlar kamroq tranzistorlarni to’playdi, bu ularning narxini,fizikasini pasaytiradi.. Bunday holda, qoida tariqasida, ularning ishlashi oshadi. Biroq, RISC protsessorlari CISC protsessorlariga qaraganda kamroq universaldir. RISC me'morchiligi bilan jihozlangan mikroprotsessorlar maxsus qurilmalarda, masalan, lazer printerlarida o'rnatiladi. Ishlab chiquvchilar CISC arxitekturasining ko'p qirraliligini RISC arxitekturasining ishlashi bilan birlashtiradigan protsessorlarni yaratishga harakat qilishmoqda.