Ma’lumotlarni uzatish tizimlarida ko‘plab turli XIL texnologiyalar

 
3.3. Sun’iy yo‘ldoshli navigatsiya 
Sun’iy yo‘ldoshli radionavigatsion tizim deb, YSY guruhi 
tayanch radinavigatsion nuqtalar rolini bajaradigan tizimga aytish 
qabul qilingan. Bunday tizimlarga NAVSTAR (AQSH) i "Glonass" 
(Rossiya). NAVSTAR (NAVigation System using Timing And 
Ranging) yoki GPS (Global Positioning System) tizimlari kiradi [18]. 
Bu tizimlar o‘zi aniqlaydigan passiv tizimlar toifasiga kiradi. 
Ularda faqat navigatsion YSYlar radiouzatkichga ega bo‘ladi, 
harakatdagi obyektda joylashtiriladigan apparatura esa faqat ESY 
signallari qabullagichi, signallarni qayta ishlash va obyektning 
koordinatalarini 
hisoblash 
qurilmasiga 
ega 
bo‘ladi. Bunday 
navigatsion tizimlarda ob’ektning koordinatalarini hisoblash natijasi 
faqat obyektning o‘zida bo‘ladi, ya’ni ob’ekt apparaturasining o‘zi o‘z 
koordinatalarini aniqlaydi. 
Sun’iy yo‘ldoshli radionavigatsion tizim asosidagi joyni 
radioaniqlash va harakatdagi obyektlarni kuzatish tizimlarini 
qurishning umumlashtirilgan sxemasi 3.8- rasmda keltirilgan. 
Obyekt apparaturasi ko‘rish zonasida bo‘lgan bir necha 
YSYlardan (4 tadan kam bo‘lmagan) bir vaqtda navigatsion 

---

143 
signallarni qabul qilishni amalga oshiradi. YSYdan beriladigan sun’iy 
yo‘ldosh tomonidan nurlantiriladigan signal haqidagi, shuningdek 
YSYning 
harakatlanishi 
orbital 
parametrlari 
haqidagi 
kodli 
ma’lumotlar bo‘yicha KSAS
EHMda qo‘yilgan algoritmlar bo‘yicha 
harakatdagi ob’ektning geografik koordinatalari, harakatlanish tezligi 
va yo‘nalishi aniqlanadi. 
3.8- rasm. Joyni radioaniqlash tizimini qurilish sxemasi 
Harakatdagi ob’ektning koordinatalari va tezligi haqidagi 
ma’lumotlar iste’molchiga vizual shaklda tabloda berilishi va o‘lchash 
vaqti qayd etiladigan xotirada saqlanishi mumkin. 
NAVSTAR (NAV igation System using Timing And Ranging) 
yoki GPS (Global Positioning System) global sun’iy yo‘ldoshli 
radionavigatsion tizim kosmosda, havoda, yerda va suvda 
harakatlanayotgan obyektlarning yuqori aniqli navigatsion-vaqt 
ta’minoti uchun yaratilgan. 
Uning tarkibiga navigatsion sun’iy yo‘ldoshlar, yer usti 
boshqarish 
kompleksi 
va 
iste’molchilar 
(foydalanuvchilar) 
apparaturalari kiradi. Tizimda qo‘llaniladigan tamoyil shundan 
iboratki, iste’molchilarda o‘rnatilgan maxsus qabullagichlar bir necha 
sun’iy yo‘ldoshlargacha masofani o‘lchaydi va bir xil olisdagi sirtlar