Ma’lumotlarni uzatish tizimlarida ko‘plab turli XIL texnologiyalar

KChAKTU
(
FDMA), KVAKTU 
(TDMA) 
va
 KKAKTU (CDMA)
ishlatiladi [1,3].
Keyinchalik ko‘p stansiyali ulanishni sotali aloqa tizimlari 
qo‘llaniladigan ko‘rib chiqamiz 
Kanallar chastota bo‘yicha ajratiladigan ko‘p tomonlama 
ulanish (KChAKTU).
Bu ko‘p tomonlama ulanish texnologiyasi 
dastlab mumkinligi va ishlatishdagi oddiyligi tufayli analog sotali 
aloqa tizimlarida ishlatilgan. KChAKTU (FDMA) tizimlari shunday 
tarzda quriladiki, har bir abonentga aloqa seansi vaqtida oldin aktiv 
abonentlarga taqdim etilgan kanallardan hech biri bilan mos 
tushmaydigan, tizimning umumiy Δf
r 
chastotalar diapazoni 
chegaralarida Δf
p
polosali chastota kanali ajratiladi. Bunda kanallar 
signallari spektrlari qoplanib qolinmaydi (1.12a- rasm) va bu bilan 
ortogonallik sharti bajariladi. 
1.12b- rasmdagi Δf
r
va T
r 
tomonlarli to‘g‘ri to‘rtburchak 
tizimning umumiy chastota-vaqt resursini xarakterlaydi. Ko‘rinib 
turibdiki, KChAKTUda bu umumiy resurs har biri butun mumkin 
bo‘lgan vaqt resursini va chastota resursining faqat 
k
-nchi qismini 
egallaydigan 
k 
gorizontal yo‘lakchalarga “qirqiladi”. Shunday qilib, 
chastota bo‘yicha ajratilgan tizimdagi abonentlar kanallari efirdagi 
radiostansiyalarga o‘shash bo‘ladi. 
KChAKTU usuli barcha analog SMAT tizimlari, ya’ni birinchi 
avlod tizimlarida ishlatiladi, binobarin, ular uchun abonentlar 
kanallarining polosasi kengligi Δf
p
=10…30 kGsni tashkil etadi. 

---

30 
Masalan, AMPS standartida tizimga ajratiladigan chastotalar resursi 
ikkita BTSdan MSga (to‘g‘ri kanal) ma’lumotlarni uzatish uchun 
869…894 MGs diapazon va teskari yo‘nalishda (teskari kanal) 
ma’lumotlarni uzatish uchun 824…849 MGs diapazoni hisoblanadi. 
Shunday qilib, chastota bo‘yicha dupleks ajratish 45 MGsni tashkil 
etadi. Har bir chastotalar kanaliga Δf
p
, =30 kGs polosa ajratiladi, 
shunday ekan, himoya intervallarini hisobga olganda ajratilgan 
diapazon chegaralarida 832 ta kanal joylashadi va 1 dan 799 gacha va 
991 dan 1023 gacha nomerlar beriladi. 
(a) (b) 
1.12- rasm. Kanallar signallari spektrlari (a) va abonentlar orasida 
chastota-vaqt resurslarini taqsimlanishi (b) 
To‘g‘ri (downlink) va teskari (uplink) kanallar spektral 
ajratishga ega bo‘lish bilan kanallarni bir-birlariga ta’sir etishini faqat 
nazariy to‘liq yo‘qotadi. Amalda esa kanallararo (ichki tizimli) 
halaqitlarning vujudga kelishini qabullagichdagi ajratish filtrlarini 
noidealligi tufayli oldini olish mumkin emas, buning natijasida bitta 
kanaldan energiyaning qismi qo‘shni kanalga o‘tib ketadi. Kanallararo 
halaqitlar ta’sirini kuchsizlantirish mos signallarni manipulyatsiyalash 
(“polosadan tashqi” nurlanishlarni kamaytirish) va filtrlarni (qo‘shni 
kanalda so‘ndirishni yaxshilash) tanlash orqali bo‘lishi mumkin. 
O‘zaro halaqitlar sathini kamaytirishning yana bir usuli chastotalar