Ma’lumotlarni tavsiflash va ularning eng sodda taxlil metodlari

Metrik bo`lmagan shkalalar – nominativ va tartibli shkalalar.

Ular ustida matematik amallarni (qo`shish, ayirish) bajarib bo`lmaydi (buning ma`nosi yo`q).

Metrik shkalalar – interval (oraliqli) va nisbiy shkalalar. Ular bilan matematik amallar bajarish mumkin

O`lchash shkalalarining klassifikatsiyasi.

Tartibli shkala	O`lchanayotgan belgilar “ko`p-kam”, “yuqori-past”, “kuchli-kuchsiz” tamoyillari asosida klassifikatsiyalanadi	1dan 5 gacha bo`lgan maktab baholari; pastdan yuqoriga qarab baholangan darajalar; qadriyat va afzallikning tartibga solingan ketma-ketligi (rang bo`yicha).
Interval (Oraliqli) shkala	Har bir o`lchanayotgan belgi qiymati boshqalaridan bir xil masofada turadi. Boshlang`ich nuqta (nоl qiymat) shartli. Bu shkala bilan ishlaganda o`lchanayotgan xususiyat yoki predmetga o`lchov ob`ektlari yoki xususiyatlar soniga teng miqdordagi birliklar ajratiladi.	Ch. Osgudning Semantik differensial; Veksler IQ; Kettelning 16-ti omilli so`rovnomasi va boshqa test shkalalari. Bu shkalalar natijalarning teng intervalga egaligini isbotlash uchun maxsus ravishda kiritiladi.
Nisbiy shkala	Oraliq shkalaning barcha xususiyatlariga ega. Bu shkala o`zgarmas nоlga (boshlang`ich nuqtaga) ega. Nоl – xususiyatning to`liq yo`qligini anglatadi. Bu shkala ximiya, fizika, psixofizika, psixofiziologiyada qo`llaniladi.	Kishi bo`yi, massasi (og`irligi), reaksiya tezligi, jismoniy kuchi ko`rsatkichi, chidamliligi.

• Psiхоlоgiyadа o`lchаnаdigаn bеlgilаr vа psiхоlоgik хоdisаlаr – аlоmаtlаr vа o`zgаruvchilаr dеyilаdi.
• Bundаy аlоmаtlаrgа tоpshiriqni bаjаrish vаqti, bеzоvtаlik dаrаjаsi, intеllеkt ko`rsаtkichlаri, аgrеssiya dаrаjаlаri, mulоqоtchаnlik, sоtsiоmеtrik mаvqе vа h.k. kirаdi.
• Аlоmаtlаr vа bеlgilаr o`zаrо аlоqаdоrlikdа qo`llаnilishi mumkin.