Ma’lumotlarni tavsiflash va ularning eng sodda tahlil metodlari. Markazga intilish va markazdan qochish tendensiyalarini aniqlash. Reja

O’rtacha chiziqli chetlanish ( ) variantalar bilan o’rtacha farqining variantalar soniga nisbatidir.

Oddiy qatorlar uchun u quyidagi formula bilan hisoblanadi:

Tortilgan qatorlar uchun u quyidagi formula bilan hisoblanadi:

3. Tuzilmaviy o’rtachalar

To’plam tuzilishini tavsiflash uchun statistikada maxsus ko’rsatkichlar qo’llaniladi. Ularni tarkibiy o’rtachalar deyishadi. Moda va mediana shular jumlasidandir.

Moda deganda to’plamda belgining eng ko’p uchraydigan miqdoriga aytiladi. Ish haqi modasi deyilganda eng ko’p ishlovchilar oladigan mehnat haqi, erkaklar poyafzali - bo’yicha eng ko’p uchraydigan razmer tushuniladi. Modaning o’rtacha arifmetik, garmonik va hatto medianadan farqi, u hamma vaqt mavhum miqdorni emas, balki aniq miqdorniifodalaydi. Moda, taqsimot qatorini oxirgi hadlariga bog’lanib qolmagan. Shuning uchun ham teng bo’lmagan taqsimlanishlarda o’rtacha arifmetikni to’ldiruvchisi bo’lib hisoblanadi. Shunday qilib, moda to’plamda eng ko’p uchraydigan chastota va tipik qiymatdir. U bozor iqtisodiyoti sharoitida keng qo’llaniladigan muhim ko’rsatkichlardan biri. Masalan, tijorat amaliyotida aholi ehtiyojini o’rganishda yoki eng xaridorgir tovarlarni aniqlashda bu ko’rsatkich asqotadi. Diskret qatorlarda modani aniqlash qiyin ish emas. Ularda eng ko’p uchraydigan varianti moda hisoblanadi.
Mediana deb, variasion qatorni variantalari soni teng bo‘lgan ikki

qismga ajratadigan variantaga aytiladi va M

kabi belgilanadi.

Variantalar sonining juft yoki toqligiga qarab, medianani quyidagicha

aniqlanadi.