Ma‘lumotlar omborini boshqarish tizimlari (mobt) haqida tushuncha Reja

Ma‘lumotlarning turlari va tuzilishi 
Kompyuterda  qayta  ishlanadigan  ma‘lumotlar  o‘z  ichiga  kundalik  turmushda  ishlatiladigan  barcha 
axborotlarni  oladi.  Albatta.  turli  kasb  egalari  o‘zlariga  kerakli  bo‘lgan  ma‘lumotlar  bilai  ish  yuritadi. 
Bunday ma‘lumotlarning eng asosiylari sonli (raqamli) va belgili (matnli) axborotlar hisoblanadi. Odatda, 
har  qanday  axborot  tizimini  yaratish  uchun  bu  ikki  turdagi  ma‘lumki  shakli  etarlidir,  chunki 
foydalanuvchiga  etkazilmoqchi bo‘lgan barcha  axborot raqamlar  yoki  so‘zlardan iborat  bo‘ladi. Shunday 
bo‘lsada,  axborotlar  tizimini  yaratuvchilar  yana  ikkita  ma‘lumot  turi  —  sanalar  va  mantiqiy 
o‘zgaruvchilardan xabardor bo‘lishi lozim. 
Ma‘lumotlarning turlarini ko‘rib chiqamiz. 
Belgili  ma’lumotlar.  Har  qanday  belgili  ma‘lumotning  qiymati  ixtiyoriy  uzunlikdagi  alifbo  — 
raqamli belgilar majmuidan iborat (masalan, «5», «Vatan», «10+25», ...). Ma‘lumotlarni bunday ifodalash 
eng ko‘p tarqalgan. Belgili ma‘lumotning qiymati  «1055» ga teng bo‘lsa, mashina bu qiymatni osongina 
songg aylantirib olishi ham mumkin. 
Ko‘pgina  tizimlarda  belgili  ma‘lumotning  uzunligi  255  belgi  bilan  chegaralangan.  Lekin  ishlab 
chiqarish  texnologiyasining  rivojlanishi  axborotlar  tizimi  yaratuvchilariga  keng  imkoniyatlar  ochib 
bermoqda. Hozirgi  paytda ikki o‘lchamli  jadvallardan. Ba‘zi  tizimlarda belgili  ma‘lumot  qiymati sifatida 
uzunligi 30 yoki 40 belgi bo‘lgan biror turdagi fayl nomini yozish imkoniyatlari mavjud. 
Bu  nom  orqali  ixtiyoriy  uzunlikdagi  ob‘yektning  biografiyasini  o‘z  ichiga  olgan  matnli  fayl  yoki 
ob‘yektning fotosuratini ko‘rsatuvchi grafik fayl ochish mumkin. 
Bundan tashqari, hozirgi zamon tizimlarida belgili ma‘lumot sifatida ixtiyoriy tuzilish va uzunlikdagi 
(shu jumladan. tasvir va ovoz) ob‘yektlar sakushnishi mumkin. 
Sonli  ma’lumotlar.  Bunday  turdagi  ma‘lumotlarga  faqat  sonlar  misol  bo‘ladi.  Axborotlar  tizimi 
foydalanuvchilari  uchui  bunday  ma‘lumotlar  faqat  o‘lchami  (raqamlar  soni)  va  uning  aniqligi  (nuqtadan 
keyingi raqamlar soni)ning ahamiyati katta. 
Mantiqiy  ma’lumotlar.  Bu  turdagi  ma‘lumotlar  (Ba‘zida  bunday  ma‘lumotlar  Bulg‘  qiymatlari 
deyiladi) bir-birini inkor qiluvchi TRUE (rost) «1» yoki FALSE (yolg‘on) «O» qiymatlarish qabul qiladi. 
Ulardan  tizimda  ko‘zda  tutilgan  maqsadni  amalga  oshirish  uchun  biror  ob‘yektning  holatini 
ko‘rsatishda  foydalanish  mumkin  Masalan,  «lampa  yoniq»  (TRUE)  yoki  «lampa  o‘chirilgan»  (FALSE) 
Mantiqiy  ma‘lumotlarning  informatikadagi  axamiyati  beqiyos  ekanligini  informatika  kursidan  yaxshi 
bilasiz. 
Oldingi  mavzulardan  birida  o‘quvchilar  haqidagi  ma‘lumotlarni  saklovchi  telefon  ma‘lumotnomasi 
jadvali berilgan edi.  Lekin kundalik hayotda ancha murakkab tuzilishga ega bo‘lgan ma‘lumotlar ombori 

 
 
59 

bilan ish ko‘rishga to‘g‘ri keladi. Berilgan axborotning mazmuni va undagi ma‘lumotlarga ko‘ra ular turli 
ko‘rinishlarda ifodalanishi mumkin. 
Ko‘rgazmali qurollar: Proeksion apparat orqali mavzuga tegishli slaydlar namoyish qilish hamda 
devoriy stend orqali mavzuni tushuntirish. 
Тayanch  iboralar:  Obyekt  va  kattalik.  Ma‘lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimlari  (MOBT). 
Integrallashgan  va  paketli  dasturlar,  Ma‗lumotlarning  turlari:  belgili,  sonli  va  mantiqiy,  iyerarxik  tizim, 
ma‘lumotlarning  iyerarxik  tizim,  ma‘lumotlarning  tarmoqli  modeli  va  tizimi,  ma‘lumotlarning  relyatsion 
ombori va modeli, ma‘lumotlar omborini boshqarishning relyatsion tizimi.