|
6.2. Atributni funktsional bog`liqligi
Ma`lumotlarni me`yorlashtirish shakllari nazariyasi bo`yicha relyatsion MB sxemasi tuzilmali va semantik axborotlarga ega bo`ladi. Tuzilmali axborotlar munosabatlarning paydo bo`lishiga bog`liqdir. Semantik axborotlar esa sxemada ifodalangan munosabatlar atributlari orasidagi ko`plab funktsional aloqalarda ifodalanadi. Biroq, ba`zi funktsional aloqalar qo`shimcha ta`sirlar yoki MB ni modifikatsiyalashda kelib chiqadigan noto`g`ri shakl (anomaliya)lar tufayli qo`llanilmasligi mumkin. Shu munosabat bilan taklif etilayotgan sxemaning to`g`ri yoki noto`g`riligi haqidagi savol to`g`iladi. Noto`g`ri funktsional aloqalari bo`lmagan sxema to`g`ri hisoblanadi. Aks holda, dekompozitsiya (bo`laklarga ajratish) deb nomlangan tadbirga murojaat qilishga to`g`ri keladi. Unda ko`plab munosabatlar biri ikkinchisiga almashtiriladi (ularning soni ortib ketadi). Bu tadbirning maqsadi — noto`g`ri shakliy bog`liqlik (anomaliyalar)ni bartaraf etish bo`lib, u me`yorlashtirish jarayonining mohiyatini tashkil etadi. Boshqacha aytganda, me`yorlashtirish — berilgan sxema (yoki munosabatlar yig`indisi)ni munosabatlari ko`proq oddiy va doimiy tuzilmaga ega bo`lgan boshqa sxema bilan qadamba-qadam almashtirish jarayonidir.
Dekompozitsiyada yo`qotishlarsiz bog`liqliklarni saqlab qolish, ushbu sxemadagi barcha ehtimol tutilgan funktsional bog`liqliklarni bilishni talab qiladi.
Me`yorlashtirish uchun bir necha bog`liqlik tushunchalari ishlatiladi, ya`ni:
F unktsional bog`liqlik: Agar ixtiyoriy vaqtda A atributning har bir qiymatiga B atributning mavjud qiymatlaridan yagona bir qiymat mos kelsa, u holda A va B atributlar orasidagi bog`liqlik funktsional bog`liqlik deyiladi.
Masalan, bir daryo faqat bir dengizga qo`yiladi va bir dengizga bir necha daryo
qo`yilishi mumkin.
To`liq funktsional bog`liqlik: Agar B atribut qiymati A tarkibiy atributning qiymatiga funktsional bog`liq, ammo A tarkibiy atribut qiymatining biror bir qismiga funktsional bog`liq bo`lmasa, u holda A tarkibiy atribut bilan B atribut to`liq funktsional bog`liq deyiladi.
Ko`p qiymatli funktsional bog`liqlik: Agar ixtiyoriy vaqtda A atributning har bir qiymatiga B atributning ko`pqirrali mos qiymati mavjud bo`lsa, u holda A atribut B atributni bir jinsli aniqlaydi va bu ko`p qiymatli funktsional bog`lanish deyiladi.
Masalan, talabalar o`qiyotgan fanlar va olgan baholar. Baho atributi bir nechta (1, 2, 3, 4, 5) qiymatlarga ega. Bundan tashqari talaba o`qiyotgan fanlar soni ham chegaralangan.
Ko`p qiymatli funktsional bog`liqlikka misol “O`qish jadvali”
Fan
|
O`qituvchi
|
Darslik
|
Dasturlash
|
Abdullaev I.
|
Liberti Dj . Osvoy samostoyatelno C++
|
Dasturlash
|
Rahmonov U.
|
Forsayt R. Pascal dlya vsex
|
Dasturlash
|
Qobilov.R.
|
Liberti Dj. Osvoy samostoyatelno C++
|
Dasturlash
|
Kovalev N.
|
Forsayt R. Paskal dlya vsex
|
Dasturlash
|
Rahmonov U.
|
Faysman K. Prof. programmirovanie na Pascale
|
Jadvalda ko`p qiymatli bog`liqlik bor “Fan- O`qituvchi”: Fan (Dasturlash misolida) bir nechta o`qituvchi tomonidan o`qilishi mumkin (misolda Abdullaev, Rahmonov, Qobilov, Kovalev). Yana boshqa bog`liqlik ham bor “Fan-Darslik”: informatikani o`tishda ‘Pascal dlya vsex’, ‘Osvoy samostoyatelno C++’ va ‘Professionalnoe programmirovanie na Pascale’ darsliklari ishlatiladi. Bunda ‘O`qituvchi’ va ‘Darslik’ funktsional bog`lanmagan, bu esa ortiqchalikka olib keladi (yangi darslikni yozish uchun yana ikkita yangi qator yozish kerak bo`ladi). Bu jadvalni ikkiga ajratganda ish yaxshilanadi: (Fan- O`qituvchi va Fan-Darslik)
Tranzitiv funktsional bog`liqlik: Agar B atribut A atributga, C atribut B atributga funktsional bog`lik bo`lsa, u holda A atribut C atributga tranzitiv funktsional bog`liq deyiladi. O`z navbatida A atribut B atributga funktsional bog`liq bo`lmaydi.
Bir necha atributning o`zaro bog`liq emasligi: Bir necha atribut o`zaro bog`liq emas deyiladi, qachonki ulardan birortasi ham boshqa atributga funktsional bog`liq bo`lmasa.
Kalit bo`lmagan atribut. Birlamchi kalit tarkibiga kirmagan har bir atribut kalit bo`lmagan atribut deyiladi.
Munosabatlar sxemasining (jadval ma`lumot kiritish, o`zgartirish va o`chirish uchun qulay xossaga ega bo`lgan) relyatsion variantini qurish munosabatlar sxemasini me`yorlashtirish orqali amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
