|
OTM amaliyot rahbaridan berilgan topshiriq mavzusi
Mavzu: Himoyalangan ma’lumotlar bazasini hosil qilishda talab etiladigan shartlar
Ma’lumotlar ombori
Ma’lumotlar omborini tashkil etuvchi elementlar turli kurinishda bulishi mumkin. Eng kup tarkalgan va amaliyotga kullanilaetgan ma’lumotlar matnli fayllar hisoblanadi. CHunki matnli fayllar orkali turli axborotlarni ifodalash va kompьyuter xotirasida saqlash mumkin.
Kompьyuterlar asosidagi axborot texnologiyalarining kurinishlaridan biri ma’lumotlar ombori xisoblanadi. Oddiy fayllardan farkli ravishda ma’lumotlar ombori kompьyuter xotirasida joylashgan axborotlarni izlash va saralashni amalga oshirish imkoniyatiga ega.
Ma’lumotlar ombori deb, kompьyuterning uzok muddatli xotirasida saklanaetgan axborotlar va ular ustida anik bir ishlash usullariga imkon beradigan ma’lumotlar yigindisiga aytiladi.
Ma’lumotlar omborida turli ma’lumotlar saklanishi mumkin. Masalan, poezd, samolet, avtobuslarning xarakatlanish jadvali, dukon yoki ombordagi maxsulotlarning mavjudligi xakidagi ma’lumotlar, talaba, ukituvchi va xodimlar xakidagi ma’lumotlar va boshkalar ma’lumotlar omboriga misol bo’la oladi.
Ma’lumotlar omborini yaratish va uni ishlatish uchun shaxsiy kompьyuterdan foydalanish shart emas. Masalan, tabibning kabulxonasidagi bemorlar kartotekasini ma’lumotlar ombori deb xisoblash mumkin (kartotekalar kogozdan yoki kartonlardan foydalanib bajarilgan bulishi mumkin).
Masalan, tabib kompьyuterda matn fayllarni yaratishni o’rganib, bemorlar kartotekalarini bir nechta fayllarda yozib kompьyuterli ma’lumotlar omborini xosil kilishi mumkin. Albata, bunday ma’lumotlar omboridan foydalanilganda bemorlarni xisobga olish va kerakli xujjatlarni tayerlash (bemorga ma’lumotnoma berish, retsept yozish va x.k.) ancha tez bajariladi .
Ma’lumotlar omborini axborotlarni kompьyuterlashgan shakldagi aloxida yigindisi deb tushunish mumkin.
Biror kutubxonadagi barcha kitoblar yoki butun dunyoda chikayotgan jurnallardagi matematik tadkikotlar xakidagi barcha makolalar ro’yxatining jamlanishi ma’lumotlar omboriga misol bulishi mumkin.
Yer yuzida keng foydalananilaetgan mavjud 3000 ma’lumotlar omborlaridan ko’p kismi xususiy kompьyuterlarda yaratilgan. Ular omborlarda kanday ma’lumotlarni saklash, axborotni kanday yigish, kanday yangilash va rasmiylashtirish kerakligi masalalarini xal etishgan.
Ma’lumotlar omboridagi axborotlar bir necha usullar bilan tashkil etilishi mumkin.
Ma’lumotlar omborlarining eng sodda va keng tarkalgan shakli jadval kurinishidir. Ma’lumotlar omborining bunday kurinishi relyatsion omborlar deb ataladi. Relyatsion omborlar anik sondagi ustunlarga ega bulib,ularning xammasi nomlarga ega buladi. Masalan, guruxdagi ukuvchilar xakidagi ba’zi ma’lumotlarni kuyidagicha tasvirlash mumkin:
Kompyuterlardan aksariyat xollarda matnli fayllar (turli xat, referat, she’r va x.k.)ni yaratishda foydalaniladi. Foydalanuvchining tajribasi oshib borgan sari u matnli fayllar o’rnida turli shakldagi va berilgan vazifalarni bajaruvchi fayllardan foydalana boshlaydi. Masalan, matn fayl ichida turli xil sonli, belgili ma’lumotlarni kiritish orkali jadvalli, kartotekali, videotekali, tashkilotlar manzili, kasallik varakalari, telefon nomerlari va boshka ma’lumotlarni jamlovchi ombor sifatida foydalanish mumkin. Bunday omborlarda axborotni tasvirlash va joylashtirishni foydalanuvchining uzi belgilaydi.
1-jadval
Familiyasi
|
Ismi
|
Buyi (sm)
|
Ogirligi
(kg)
|
Kuzining rangi
|
Saidova
|
SHaxlo
|
168
|
74
|
Jigar rang
|
Kodirov
|
Dilshod
|
185
|
79
|
Kuk
|
Xalimova
|
Mashraboy
|
170
|
70
|
Kora
|
Iskandarov
|
Rustam
|
186
|
80
|
Yashil
|
|
|
|
|
|
Matnli fayllarda axborotni joylashtirishning bir variantini anik misol tarikasida kurib chikaylik. Masalan, Uzbekistonda tugilgan va fundamental fanlar (fizika, matematika, biologiya, kime va x.k.) soxasida faoliyat kursataetgan yirik mutaxassislarning "Fanlar ekspertlari ombori" deb nomlanadigan kartotekasini (matnli fayllarda) yaratish mumkin. Bunday kartotekalardan foydalanish ancha kulay.
Do'stlaringiz bilan baham: |
