Ma`lumotlar bazasi va uni tashkil qilish tamoyillari. Ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimlari. Axborot texnologiyalarining turlari



Download 0,8 Mb.
bet15/21
Sana14.01.2022
Hajmi0,8 Mb.
#363892
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   21
Bog'liq
Ma`lumotlar bazasi va uni tashkil qilish tamoyillari. Ma`lumotla

Axborot texnologiyalari



Texnologiyalar. «Texnologiya» – grekcha so`z bo`lib (techne) san`at, maxorat, ustalik, biror ishni uddalay olishni anglatadi. Bu ma`lum bir jarayonga nisbatan qo`llanilgan texnik jarayondir.

Jarayon - deganda oldiga qo`yilgan maqsadga erishishga yo`naltirilgan xattiharakatlar muayyan jamlanmasi tushuniladi. Ushbu jarayon ma`lum odam tomonidan tanlangan strategiya bilan belgilanadi va turli xildagi vositalar, usullar yordamida amalga oshiriladi.

Umumiy hollarda texnologiya deganda, mahsulotni ishlab chiqarish jarayonida amalga oshiriladigan xom-ashyo, material yoki uning yarim tayyor shakli, xususiyati, holatining o`zgarishi, uni qayta ishlash, tayyorlash usullarining majmui tushuniladi. Bu biror bir ishni yuqori darajada uddalash deganidir.

Axborot texnologiyalari to`g`risida gap ketganda, material sifatida ham, mahsulot sifatida ham axborot ishtirok etadi. Biroq, bu ob`ekt, jarayon yoki hodisa to`g`risidagi sifat jihatidan yangi ma`lumot bo`ladi. Texnologiya xodimning axborot bilan ishlash usuli va uslubi hamda texnik vositalar orqali namoyon bo`ladi.

Moddiy ishlab chiqarish texnologiyalari deganda, xom-ashyo yoki materalning holati, xususiyatlari, shakllarini qayta ishlash, tayyorlash, o`zgartirish, vosita va uslublari jamligini belgilovchi jarayon tushuniladi. Texnologiya moddiy mahsulot olish maqsadlarida materiyaning sifati yoki boshlang`ich holatini o`zgartiradi. (2.5. rasm)

5.- rasm. Axborot texnologiyasi moddiy zaxiralarni qayta ishlash texnologiyasi analogi sifatida.

Moddiy ishlab chiqarish texnologiyalari maqsadi - inson yoki tizim ehtiyojlarini qondiruvchi mahsulotlarni ishlab chiqarishdir. Axborot texnologiyalarining maqsadi esa inson tahlil qilishi uchun axborotni ishlab chiqarish va uning asosida biror bir xatti harakatni bajarish bo`yicha qaror qabul qilishdir. Axborot texnologiyasi ob`ekt,jarayon yoki hodisa (axborot mahsuloti)ning holati haqidagi yangi sifat axborotini olish uchun ma`lumotlarni to`plash, qayta ishlash va uzatishning vosita va uslublari jamlanmasidan foydalanuvchi jarayondir. Ma`lumki, turli texnologiyalarni moddiy

zaxiralarga qo`llab borib, turli mahsulotlarni olish mumkin. Axborotni qayta ishlash texnologiyalari uchun ham bu narsa adolatli bo`ladi. Moddiy va axborot texnologiyasining asosiy komponentlarini qiyoslash quyidagi 2-jadvalda ko`rsatilgan.

2-jadval Texnologiyalarning asosiy komponentlarini qiyoslash

Mahsulotlarni ishlab chiqarishning asosiy texnologiyalar komponentlari

Moddiy

Axborot

Xom-ashyo va materiallarni

tayyorlash



Ma`lumotlar yoki boshlang`ich axborotni yig`ish

Moddiy mahsulotni ishlab

chikarish



Ma`lumotlarni qayta ishlash va sernatija axborot olish

Ishlab chiqarilgan maxslotlarni iste`molchiga sotish

Sernatija axborotni uning asosida karorlar qabul qilish uchun foydalanuvchiga uzatish

Axborot texnologiyasi avtomatlashgan va an`anaviy (qog`oz) ko`rinishda amalga oshiriladi. Avtomatlashtirish hajmi va texnik vositalardan foydalanish turi aniq bir texnologiyaning mohiyatiga bog`liq.

Avtotomatlashtirish bir inson ish faoliyatini mashina va mexanizmlar bilan almashtirish demakdir. U texnik, tashkiliy va iqtisodiy mazmundagi xatti-harakatlar hamda tadbirlar kompleksidan iborat bo`lib, ishlab chiqarish jarayoni, boshqaruv jarayonining u yoki bu ishini amalga oshirishda inson ishtirokinining qisman yoki butunlay imkonini beradi.

Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyasi (AAT)boshqaruv vazifalarini hal etish uchun tizimli tashkil etilgan jarayonlarni amlga oshirish usul va vositalari majmuidir. U hisoblash texnikasi va aloqa vositalaridan foydalaniladigan rivojlangan dasturiy ta`minotni qo`llash bazasida bajariladi. Madomiki, axborot texnologiyasini amalga oshirishdagi texnik vositalarning asosiy qismini komp`yuter texnikasi tashkil etar ekan, bu o`rinda axborot texnologiyasi, tushuniladi.

Avtomatlashtirilgan axborot tizimi ta`minlovchi va funktsional qismlarga ega. (6. – jadval)



Ta`minlovchi qism

Texnik ta`minot Axborot ta`minoti

Matematik ta`minot Tashkiliy ta`minot

Lingvistik ta`minot Uslubiy ta`minot

Dasturiy ta`minot Huquqiy ta`minot

Ergonomik ta`minot




Funksional qism



Avtomatlashtirilgan axborot tizimi

58

6 - rasm. Avtomatlashtirilgan axborot tizimi
Ta`minlovchi qism axborot, texnik, matematik, dasturiy, tashkiliy, huquqiy va lingvinistik ta`minotdan iborat bo`ladi.

Avtomatlashtirilgan axborot tizimiga quyidagilar kiradi: odam (xodim), texnik vositalar va dasturiy ta`minot. Ular birgalikda boshqaruv usullari uchun ma`lumotlarni qayta ishlaydi. (7-rasm).

Insonning kundalik mehnat faoliyati tashqi muxit to`g`risidagi axborotlarni qabul qilish va to`plash, turli masalalarni echish uchun zarur bo`lgan ma`lumotlarni aniqlash, qayta ishlash kabi amallarni bajarish bilan bog`liq bo`ladi. SHu sababli, ham yuqoridagi amallar majmuasi, ularni tadbiq etish usullarini vositalari axborot tizimlarini (AT) yaratish uchun asos bo`lib xizmat qiladi.

Axborot texnologiyalarining asosiy maqsadi foydalanuvchilarni tegishli sohaga taaluqli bo`lgan axborot bilan ta`minlashiga qaratilgan. EHMlar yaratilishi natijasida avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini (AAT) hosil qilish imkoniyatlari paydo bo`ldi.

Zamonaviy axborot texnologiyalari–shaxsiykomp`yuterlar va telekommunikatsiya vositalaridan foydalangan holda foydalanuvchi ishining do`stona interfeysli, axborot texnologiyasidir.
Avtomatlashtirlganaxborot tizimi

7 - rasm. Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalarini funktsional tashkil qilinishi.


  • Zamonaviy axborot texnologiyalarining uch asosiy tamoyili:

  • komp`yuterli interaktiv (muloqotli) ish rejimi;

  • boshqa dasturli mahsulotlar bilan integratsiyalashlik (tutashish), o`zaro aloqa:

  • ham ma`lumotlar, ham vazifaning qo`yilishi jihatidan o`zgarishlarjarayonlarining moslashuvchanligi.

Bugungi kunda ta`minlovchi ZAT va funktsioanl ZAT haqida gapirish mumkin. Ta`minlovchi ZAT turli vazifalarni hal qilish uchun xilma-xil predmetli sohalarda asboblar majmui sifatida foydalanilishi mumkin bo`lgan axborotni qayta ishlash texnologiyasidir.Ta`minlovchi turidagi axborot texnologiyalari vazifalarga yo`naltirilgan sinflarga nisbatan tasnif qilinishi mumkin. Funktsional ZAT ta`minlovchi ZATlarning shunday modifikatsiyasini o`zida namoyon etadiki, unda predmetli texnologiyalardan birortasi realizatsiya qilinadi. Masalan, bank kredit bo`limi xodimining EHMdan foydalaniladigan ishi qarz oluvchining kredit olish qobilyatni baholashning bank texnologiyalari yig`indisi, kredit shartnoma va tezkor majburiyatlar, to`lovlar grafik hisob-kitobi va biror - bir axborot texnologiyalarida amalga oshirilgan boshqa texnologiyalarni shakllantirishni albatta ko`zda tutadi: matnli protsessordagi MBBT va hokazo. Predmetli texnologiya va axborot texnologiyalari bir-biriga ta`sir etadi. Masalan, plastik kartochkalarning moliyaviy axborot tashuvchiligi predmetli texnologiyalarni tubdan o`zgartiradi, bu tashuvchisiz mavjud bo`lmagan imkoniyatlarni beradi. Misol tariqasida kartoteka bilan ishlash bank texnologiyasini keltirish mumkin, u moliyaviy nazorat motivlari bo`yicha shaxsiy hisob raqamining yopilishi tufayli qayta ishlashga tushgan va bajarilmagan xujjatlarni o`z ichiga oladi. Bu holda avval hisob raqami yoziladi, so`ngra, agar axborot texnologiyasi qo`llansa, bu yozuv kartoteka raqami bilan shunday belgilanadiki, hisob raqamidagi qoldiqni kamaytiruvchi barcha boshqa xujjatlar ushbu kartotekaga tushishi kerak. Axborot texnologiyalari komp`yuterda saqlanuvchi ma`lumotlar ustida turli murakkablik darajasidagi operatsiyalar, amallar, bosqichlarni bajarishning aniq reglamentli qoidalaridan tashkil topadi. Axborot texnologiyasining asosiy maqsadi – axborotni saqlash va uzatishni tashkil etish. Axborot tizimi axborotni qayta ishlashning axborot-komp`yuter tizimini o`zida ifodalaydi.


Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish