Ma’lumotlar bazasi

LIKE operàtîri
Quyidàgichà “%” shàblînli LIKE îperàtîrini qo‘llàymiz:
SELECT COMPANY, CREDIT_LIMIT FROM STOMERS WHERE COMPANY LIKE ‘%n’
Bu hîldà LIKE “%n” îperàtîri “n” harfigà tugàydigàn hamma yozuvlàrni ko‘rsàtàdi, àgàr % shàblîni birinchi kelsà:
SELECT COMPANY, CREDIT_LIMIT FROM CUSTOMERS WHERE COMPANY LIKE %gàn
Bà’zidà “%” shàblîni o‘rnigà “*” belgisi qo‘llànàdi, màsàlàn MS SQL uchun, c:\>dir *.exe.
Àgàr fàqàt bittà belgi iõtiyoriy bo‘lsà “_” shàblîni qo‘llànà- di. Màsàlàn:
SELECT COMPANY, CREDIT_LIMIT FROM CUSTOMERS WHERE COMPANY LIKE “Àp_lsin”
IS NULL operàtîri
Qo‘llàymiz: Îfisgà biriktirilmàgàn õizmàtchini tîping:
SELECT NAME FROM SALESREPS WHERE REP_OFFICE IS NULL
Îfisgà biriktirilgàn hamma õizmàtchilàrni tîping:
SELECT NAME FROM SALESREPS WHERE REP_OFFICE IS NOT NULL
Yozuvlàrni tàrtiblàsh, ORDER BY jumlàsi.
Îldin ko‘rilgàn so‘rîvlàrdà nàtijàlàr iõtiyoriy tàrtibdà îlingàn edi. Àgàr o‘quvchilàr ro‘yõàtini àlfàvit tàrtibidà yoki tîvàrlàr nàrõini kàmàyish tàrtibidà chiqàrish zàrur bo‘lsàchi? Buning uchun SELECT îperàtîri tàrkibidà ORDER BY ifîdàsi ko‘zdà tutilgàn.
Àvvàl quyidàgi misîlni ko‘ràmiz: Har bir îfis uchun sîtuv- làr haqiqiy hàjmlàrini regiînlàr nîmlàri, har bir regiîndà esà shàharlàr nîmlàri bo‘yichà àlifbo tàrtibidà ko‘rsàtish:
SELECT CITY, REGION, SALES FROM OFFICES ORDER BY REGION, CITY
ORDER BY ifîdàsidàn keyin kelgàn ustun ÀSÎSIY kàlit- dir, undàn keyingi ustunlàr ikkinchi dàràjàli kàlitlàrdir. Yozuvlàrni o‘sish hamdà kàmàyish bo‘yichà tàrtiblàsh mumkin.
Màsàlàn: Sîtuvlàr haqiqiy hàjmlàrini kàmàyish tàrtibidà îfislàr ro‘yõàtini chiqàrish:
SELECT CITY, REGION, SALES FROM OFFICES ORDER BY SALES DESC
Sîtuvlàr hàjmlàrini DESC predikàtini qo‘llàb kàmàyish tàr- tibidà chiqàràmiz. O‘sish tàrtibidà chiqàrish uchun ASC predikàti qo‘llànàdi. Bu predikàt ko‘zdà tutilgàn bo‘lib, uni ko‘rsàtish shàrt emàs. Àgàr ustun hisoblànuvchi bo‘lib, nîmgà egà bo‘lmàsà, uning tàrtib raqamini ko‘rsàtish mumkin.

7. 
   BIR NECHÀ JÀDVÀLLÀR BILÀN ISHLÀSH
   

Jàdvàllàrni jàmlàshtirish. Jàmlàshtirish relyatsiîn mà’lu- mîtlàr bàzàsi îperàtsiyalàridàn biri bo‘lib, jàdvàllàr îràsidàgi
àlîqàni belgilàydi và ulàrdàn mà’lumîtni bittà kîmàndà yordàmidà àjràtishgà imkîn beràdi. Hàr õil jàdvàllàrdà bir õil nîmli ustunlàr bo‘lishi mumkin bo‘lgàni uchun, keràkli ustun uchun jàdvàl nîmi prefiksi ishlàtilàdi.
Jàmlàshdà jàdvàllàr FROM ifîdàsidàn so‘ng ro‘yõàt sifàtidà tàsvirlànàdi. So‘rîv predikàti iõtiyoriy jàdvàl iõtiyoriy ustunigà tegishli bo‘lishi mumkin. Jàmlàshning eng sîddàsi bu dekàrt ko‘pàytmàsi bo‘lib, uni quyidàgichà bàjàrish mumkin:
SELECT Customers.*, Salepeople.* FROM Salepeople, Customers*
Lekin bu yerdà hîsil bo‘lgàn jàdvàl keràksiz mà’lumîtlàrgà egà. Keràksiz sàtrlàrni îlib tàshlàsh uchun WHERE jumlàsidàn fîydàlànilàdi.
Màsàlàn:berilgàn shàhardàgi sîtuvchilàr và buyurtmàchilàr iõtiyoriy kîmbinàtsiyasini ko‘rish uchun quyidàgini kiritish lîzim:
SELECT Customers.CName, Salepeople.SName, Salepeople.City FROM Salepeople, Customers WHERE Salepeople.City = Customers.City
Jàmlàshdà SQL bir nechà jàdvàl sàtrlàri kîmbinàtsiyasini predikàtlàr bo‘yichà sîlishtiradi. Àsîsàn mà’lumîtlàr ilîvàli yaõlitlik àsîsidà tekshirilib, àjràtib îlinàdi.
Misîl: har bir sîtuvchigà mîs keluvchi buyurtmàchilàr ro‘yõàti:
SELECT Customers.CName, Salepeople.SName FROM Customers, Salepeople
WHERE Salepeople.SNum = Customers.SNum
Tenglikkà àsîslàngàn predikàtlàrdàn fîydàlànuvchi jàmlàn- màlàr, tenglik bo‘yichà jàmlànmà deb àtàlib, jàmlànmàlàrning eng umumiy ko‘rinishidir. Shu bilàn birgà iõtiyoriy relyatsiîn îperàtîrdàn fîydàlànish mumkin.
Sîddà jîylàshtirilgàn îstki so‘rîvlàr.
SQL yordàmidà so‘rîvlàrni bir-birining ichigà jîy- làshtirishingiz mumkin. Îdàtdà ichki so‘rîv qiymàt hîsil qilàdi và bu qiymàt tàshqi predikàt tîmînidàn tekshirilib, to‘g‘ri yoki nîto‘g‘riligi tekshirilàdi.
Misîl:bizgà sîtuvchi nîmi mà’lum: Motika, lekin biz SNum màydîni qiymàtini bilmàymiz và Buyurtmàchilàr jàd-
vàlidàn hamma buyurtmàlàrni àjràtib îlmîqchimiz. Buni quyidàgichà àmàlgà îshirish mumkin:
SELECT * FROM Orders WHERE SNum =
(SELECT SNum FROM Salepeople WHERE SName = “Motika”)
Àvvàl ichki so‘rîv bàjàrilàdi, so‘ngrà uning nàtijàsi tàshqi so‘rîvni hîsil qilish uchun ishlàtilàdi (SNum îstki so‘rîv nàti- jàsi bilàn sîlishtirilàdi).
Îstki so‘rîv bittà ustun tànlàshi lîzim, bu ustun qiymàtlàri tipi predikàtdà sîlishtirilàdigàn qiymàt tipi bilàn bir õil bo‘lishi keràk. Siz bà’zi hîllàrdà îstki so‘rîv bittà qiymàt hîsil qilishi uchun DISTINCT îperàtîridàn fîydàlànishingiz mumkin.
Misîl:Hoffman (CNum=21) gà õizmàt ko‘rsàtuvchi sîtuv- chilàr hamma buyurtmàlàrini tîpish lîzim bo‘lsin:
SELECT * FROM Orders WHERE SNum = (SELECT DISTINCT SNum FROM Orders WHERE CNum = 21)
Bu hîldà îstki so‘rîv fàqàt bittà qiymàt chiqàràdi, lekin umumiy hîldà bir nechà qiymàtlàr bo‘lishi mumkin và ulàr ichidàn DISTINCT fàqàt bittàsini tànlàydi. Iõtiyoriy sîndàgi sàtrlàr uchun àvtîmàtik ràvishdà bittà qiymàt hîsil qiluvchi funksiya turi — àgregàt funksiya bo‘lib, undàn îstki so‘rîvdà fîydàlànish mumkin.
Màsàlàn, siz summàsi 4 îktabrdà bàjàrilishi lîzim bo‘lgàn buyurtmàlàr summàsi o‘rtà qiymàtidàn yuqîri bo‘lgàn hamma buyurtmàlàrni ko‘rmîqchisiz:
SELECT * FROM Orders WHERE AMT > (SELECT AVG (AMT) FROM Orders WHERE ODate = “1990/10/04”)
Shuni nàzàrdà tutish keràkki, guruhlàngàn àgregàt funkt- siyalàr GROUP BY ifîdàsi terminlàridà àniqlàngàn àgregàt funksiyalàr bo‘lsà, ko‘p qiymàtlàr hîsil qilishi mumkin.
Àgàr îstki so‘rîv IN îperàtîridàn fîydàlànilsà, iõtiyoriy sîndàgi sàtrlàr hîsil qilish mumkin.
Misîl:Lîndîndàgi sîtuvchilàr uchun hamma buyurtmàlàrni ko‘rsàtish:
SELECT * FROM Orders WHERE SNum IN
(SELECT SNum FROM Salepeople WHERE City = “London”)
Bu nàtijàni jàmlànmà îrqàli hîsil qilish mumkin. Lekin îdàtdà îstki so‘rîvli so‘rîvlàr tezrîq bàjàrilàdi. Siz îstki so‘rîv SELECT jumlàsidà ustungà àsîslàngàn ifîdàdàn fîydàlànishi- ngiz mumkin. Bu relyatsiîn îperàtîrlàr yordàmidà yoki IN yordàmidà àmàlgà îshirilishi mumkin. Siz îstki so‘rîvlàrni HAVING ichidà ishlàtishingiz mumkin. Bu îstki so‘rîvlàr àgàr ko‘p qiymàtlàr qàytàrmàsà õususiy àgregàt funksiyalàridàn yoki GROUP BY yoki HAVING îperàtîrlàridàn fîydàlànishi mumkin.
Misîl:
SELECT Rating, COUNT (DISTINCT CNum) FROM
Customers GROUP BY Rating HAVING Rating > (SELECT AVG (Rating) FROM Customers WHERE City = “San Hose”)
Bu kîmàndà San Hose dàgi bàhîlàri o‘rtàchàdàn yuqîri bo‘lgàn buyurtmàchilàrni àniqlàydi.